Το ιστορικό Θερμών εισβολών στην Ευρώπη‏

Το ολοένα αυξανόμενο ενδιαφέρον του κόσμου για τον καιρό, κάνει πολλούς νεοφώτιστους στο χώρο της μετεωρολογίας και κλιματολογίας να ρωτούν για τα λεγόμενα «ακραία» καιρικά φαινόμενα, 

τα γνωστά καιρικά ρεκόρ. 

Στο παρόν άρθρο/μελέτη, παρατίθεται ο χάρτης της Ευρώπης στον οποίο αποτυπώνεται (με χρωματικές διαβαθμίσεις) η γεωγραφική κατανομή των απολύτως μέγιστων καταγεγραμμένων θερμοκρασιών, οι οποίες από δω και πέρα θα αναφέρονται ως Τ (θερμοκρασία) και Τmax (maximum temperature).

Η Ευρώπη, -το μεγαλύτερο τμήμα της οποίας βρίσκεται στην εύκρατη ζώνη- δε χαρακτηρίζεται από τις θερμοκρασιακές ακρότητες άλλων ηπείρων, ακριβώς επειδή βρίσκεται σε μια ζώνη ενδιάμεση: βορείως του τροπικού και νοτιώς του αρκτικού κύκλου, εξ΄ου και ο όρος «εύκρατος». Στην εύκρατη ζώνη παρατηρούνται ευδιάκριτα οι τέσσερις εποχές του έτους. Γεωγραφικά, η εύκρατη ζώνη (του βορείου ημισφαιρίου) ορίζεται από τον Τροπικό του Καρκίνου (23^ο 27΄ β. γεωγρ. πλάτος) εώς τον Αρκτικό Κύκλο (66^ο 33΄ β. γεωγρ. πλάτος). Όπως είπαμε και προηγουμένως, το μεγαλύτερο τμήμα του ευρωπαϊκού γεωγραφικού χώρου βρίσκεται ανάμεσα στα δύο αυτά πλάτη και μόνο το βόρειο τμήμα της (βόρεια Σκανδιναβία) βρίσκεται εντός Αρκτικού Κύκλου.

Στην παρούσα μελέτη δε θα εξατάσουμε περιοχές που πολιτικά ανήκουν σε χώρες της Ευρώπης (π.χ. υπερπόντιες περιοχές που ανήκουν σε χώρες της Ευρώπης, όπως π.χ. διάφορα νησιωτικά συμπλέγματα στην Καραϊβική ή τον Ειρηνικό Ωκεανό), αλλά θα ασχοληθούμε αποκλειστικά και μόνο με την Ευρώπη ως ενιαία γεωγραφική οντότητα. Επίσης, εκτός παρούσης είναι και οι Κανάριοι Νήσοι, οι οποίοι ενώ ανήκουν στην Ισπανία, βρίσκονται εκτός ευρωπαϊκού χώρου. Το ίδιο ισχύει για τη Γροιλανδία (Δανία) και τις Νήσους Σπίτσμπεργκεν (Νορβηγία). Η προς ανατολάς οριοθέτηση της Ευρώπης είναι πάντα ένας «πονοκέφαλος», αλλά στην παρούσα μελέτη θα δεχθούμε την περιοχή μέχρι τα Ουράλια Όρη (δυτική Ρωσία) και τις περιοχές δυτικά της Κασπίας Θάλασσας, μέχρι τα σύνορα της Τουρκίας και Γεωργίας.

ΑΤΜΟΣΦΑΡΙΚΟΙ ΚΑΙ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ

Ως γνωστόν, η Τ αέρος (η σύνηθης μέτρηση γίνεται στα 2 m) μειώνεται από τον τροπικό προς τον πόλο (αυξανόμενο γεωγραφικό πλάτος). Αυτό ισχύει καθόλη τη διάρκεια του έτους. Επίσης, η T μειώνεται με το υψόμετρο (κατά μέσον όρο η μείωση είναι της τάξεως των 6,5^ο C ανά 1.000 m υψόμετρο). Γεωγραφικό πλάτος και υψόμετρο λοιπόν επηρεάζουν αποφασιστικά τη θερμοκρασία. Υπάρχουν όμως και οι τοπικοί παράγοντες: η αναλογία ξηράς/θάλασσας (π.χ. η ξηρά θερμαίνεται πιο εύκολα απ΄ότι η θάλασσα), ο «προσανατολισμός» μιας περιοχής, αν δηλαδή επηρεάζεται από κυρίαρχους ανέμους (προσήνεμη περιοχή) ή ασθενείς (υπήνεμη περιοχή), κλειστές λεκάνες, όπως είναι περιοχές που περιβάλλονται από ορεινές εξάρσεις, καθώς και βαθύπεδα, επηρεάζουν επίσης πολύ σημαντικά την T.

Οι κυρίως υπέυθυνες αέριες μάζες που ανεβάζουν εντυπωσιακά την Τ, συμβάλλοντας στις απολύτως μέγιστες τιμές της, είναι οι ηπειρωτικές τροπικές αέριες μάζες (cT: continental tropical air masses). Πρόκειται για αέριες μάζες η προέλευση των οποίων είναι οι ηπειρωτικές περιοχές της υποτροπικής ζώνης (ενδοχώρα βόρειας Αφρικής, όπως είναι η Σαχάρα), καθώς και περιοχές της πρόσω Ινδίας (από την ενδοχώρα της Μέσης Ανατολής εώς τη μεθόριο Πακιστάν/Ινδίας). Τη θερινή περίοδο του έτους (Ιούνιος-Αύγουστος), οι αέριες μάζες των παραπάνω περιοχών υπεθερμαίνονται και υποβοηθούμενες από την ανώτερη κυκλοφορία της ατμόσφαιρας, μετακινούνται βορειότερα. Στην Ευρώπη, αυτές οι ξηρές (λόγω ηπειρωτικής προέλευσης) και θερμότατες αέριες μάζες ενσκήπτουν συνήθως από το νότο (βόρεια Αφρική) εκτείνοντας γλώσσες θερμού και ξηρού αέρα προν βορράν. Εξυπακούεται ότι οι πρώτες περιοχές της Ευρώπης που επηρεάζονται από αυτές τις cT αέριες μάζες είναι η Λεκάνη της Μεσογείου και ακολούθως η κεντρική (βορείως των Άλπεων) Ευρώπη. Παρότι κατά το πέρασμά τους από την ψυχρότερη Μεσόγειο Θάλασσα υφίστανται κάποια τροποποίηση στη θερμοκρασία (μικρή μείωση) και την υγρασία (αύξηση), δεν παύουν να διεισδύουν στην Ευρώπη ως ηπειρωτικές τροπικές αέριες μάζες. Το ανατολικό τμήμα της Ευρώπης είναι πιο ευάλωτο στις εισβολές cT από την πρόσω Ινδία και λόγω αχανούς ηπειρωτικού αναπτύγματος εύκολα ανέρχονται σε βορειότερα πλάτη διατηρώντας σχεδόν αναλλοίωτες τις φυσικές τους ιδιότητες (παραμένουν πολύ θερμές και ιδιαίτερα ξηρές).

Η Ευρώπη είναι όμως προς δυσμάς ανοικτή προς το βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό και στην εύκρατη ζώνη κυριαρχούν οι «δυτικοί επικρατούντες άνεμοι» (westerlies), όπου την τροφοδοτούν διαρκώς με θαλάσσιες τροπικές (mT: maritime tropical), θαλάσσιες πολικές (mP: maritime polar) και ενίοτε με θαλάσσιες αρκτικές (mA: maritime arctic) αέριες μάζες (την περιαρκτική Ευρώπη). Βλέπουμε λοιπόν πως η Ευρώπη επηρεάζεται σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό απ΄όλες τις αέριες μάζες, οι οποίες τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά μεταβάλλονται και τροποποιούνται ανάλογα με την περίοδο του έτους. Άλλωστε, όπως είπαμε και παραπάνω, η θέση της στην εύκρατη ζώνη, της δίνει το προνόμιο να επηρεάζεται τόσο από πολικές, όσο και από τροπικές αέριες μάζες.

Οι Tmax έτους παρατηρούνται με συχνότητα 51 % τον Ιούλιο, ακολούθως τον Αύγουστο (συχνότητα 43 %) και τέλος τον Ιούνιο (6 %). Δικαίως λοιπόν έχει υιοθετήσει η παγκόσμια μετεωρολογική και κλιματολογική κοινότητα το τρίμηνο Ιούνιος-Ιούλιος-Αύγουστος ως το ‘θερινό τρίμηνο’. Μέσα σ΄αυτό το τρίμηνο, το οποίο αποτελεί τμήμα του λεγόμενου θερμού εξαμήνου (Απρίλιος-Σεπτέμβριος), συντελούνται οι εξής ατμοσφαιρικές μεταβολές γύρω από την Ευρώπη:

α) Ο Αζορικός Αντικυκλώνας μετατοπίζεται βορειότερα, ανηφορίζοντας προς την Ιβηρική Χερσόνησο και τον Βισκαϊκό Κόλπο (ατλαντικές ακτές Γαλλίας). Αυτή η μετακίνηση έχει ως αποτέλεσμα την επικράτηση αίθριων καιρικών συνθηκών στις προαναφερθείσες περιοχές. Αίθριος καιρός σημαίνει περισσότερη ηλιοφάνεια και άρα δυνατότητα περαιτέρω ανόδου των θερμοκρασιών, ιδίως πάνω από την ξηρά. Αυτές οι αντικυκλωνικές συνθήκες αποκόπτουν την διέλευση βαρομετρικών χαμηλών στη Μεσόγειο, με αποτέλεσμα την επικράτηση πολλών διαδοχικών ηλιόλουστων και θερμών ημερών στην περιοχή. Το θερμοκρασιακό μέγιστο λοιπόν συμπίπτει με το υετικό ελάχιστο, το κύριο κλιματικό γνώρισμα της Λεκάνης της Μεσογείου. Εκτός Μεσογείου, ισχύει το ίδιο πράγμα στη δυτική Γαλλία (υετικό ελάχιστο το θέρος), αλλά όχι τόσο οξυμένο όσο στη Μεσόγειο.

β)  Ο Σιβηρικός Αντικυκλώνας εκφυλίζεται, ανοίγοντας το δρόμο για τη διείσδυση υφέσεων από τον Ατλαντικό, βαθιά στην ρωσική ενδοχώρα. Αυτό σημαίνει ότι στην ευρωπαϊκή ενδοχώρα το θερμοκρασιακό μέγιστο συμπίπτει με το υετικό μέγιστο, κύριο γνώρισμα του ηπειρωτικού κλίματος της κεντροανατολικής Ευρώπης. Η μεγάλη ενδοχώρα ωστόσο, όπως είπαμε και παραπάνω, την κάνει ευάλωτη στις θερμές εισβολές του ασιατικού νότου (Μέση Ανατολή-πρόσω Ινδία).

γ) Οι δυτικοί επικρατούντες άνεμοι μετατοπίζονται βορειότερα (ως συνέπεια της βορειότερης μετατόπισης του Αζορικού Υψηλού), οι οποίοι συνεχίζουν αδιάλειπτα να τροφοδοτούν με υγρασία, βροχές και νέφωση την ΒΔ Ευρώπη (ευρύτερη περιοχή μεταξύ Ισλανδίας-Ιρλανδίας- β. Αγγλίας και δυτικής Σκανδιναβίας). Η συγκεκριμένη περιοχή, επειδή επηρεάζεται έντονα από το βόρειο Ατλαντικό και τη συχνή διέλευση μετωπικών υφέσεων, λειτουργεί ως τροχοπέδη στην εισβολή cT αερίων μαζών. Αν όμως επηρεαστεί, θα δεχθεί ασθενή επίδραση από θαλάσσιες τροπικές (mT) αέριες μάζες, υπό την επιρροή ισχυρού νοτίου ρεύματος. Ας εξετάσουμε λοιπόν τώρα, πιο διεξοδικά, τον παρακάτω χάρτη (1) των Τmax στον ευρωπαϊκό χώρο:

Χάρτης 1 (κλικ για μεγέθυνση)

Αν εξαιρέσει κανείς το υψόμετρο που επηρεάζει –όπως είπαμε παραπάνω- αποφασιστικά στη θερμοκρασία, στην ευρωπαϊκή ήπειρο, οι Tmax  κυμαίνονται (από βορρά προς νότο) από τους 23,5ο C (στη ΒΔ παράκτια Ισλανδία) και τους 28ο C (στο Nordkapp, το βορειότερο ακρωτήριο της Ευρώπης, στη Νορβηγία) εώς τους 47ο C στην Ν/ΝΔ Ισπανία (Σεβίλλη Ανδαλουσίας) και τους  48ο C (Ελευσίνα, δυτική Αθήνα & Φότζια Απουλίας στη ΝΑ Ιταλία). Παρόμοια τιμή εμφανίζει και το Cizre της ΝΑ Τουρκίας, πολύ κοντά στη μεθόριο με τη Συρία, με 48,6ο C (ωστόσο, επειδή αυτή η τιμή βρίσκεται στο ασιατικό τμήμα της Τουρκίας, δεν υπολογίζεται ως Τ αυστηρώς εντός ευρωπαϊκού εδάφους). Αυτό σημαίνει ότι η διαφορά ανάμεσα στη βόρεια και τη νότια Ευρώπη ανέρχεται στους ~25ο C.

Επίσης παρατηρούμε ότι οι Τmax παρουσιάζουν άνοδο και από δυσμάς προς ανατολάς.  Χαρακτηριστικό παράδειγμα δύο σταθμοί ευρισκόμενοι στο ίδιο σχεδόν γεωγραφικό πλάτος: της Γλασκώβης (Σκοτία) και της Μόσχας (Ρωσία), όπου ο μεν πρώτος εμφανίζει Τmax στους 31,1ο C, ο δε δεύτερος στους 38,2ο C (επισήμως μάλιστα κατεγράφη Τmax  των 39,7ο C στο αεροδρόμιο Bycovo της Μόσχας), ήτοι μια διαφορά της τάξεως των σχεδόν 8ο C.

Μπορούμε τώρα να δούμε αναλυτικότερα το ιστορικό των Τmax, υποδιαιρώντας την Ευρώπη σε 3 τμήματα: 1) βόρεια Ευρώπη (Σκανδιαναβικές & Βαλτικές χώρες), 2) Κεντρική Ευρώπη και 3) νότια Ευρώπη (Μεσόγειος):

χάρτης 2 (κλικ για μεγέθυνση)

Ο παραπάνω χάρτης (2) δείχνει τις Tmax που έχουν σημειωθεί στην βόρεια Ευρώπη. Όπως βλέπουμε, η περιοχή αυτή σημειώνει τις χαμηλότερες τιμές πανευρωπαϊκά, με προεξάρχουσα την Ισλανδία. Αυτή η απομονωμένη, στην άκρη της ΒΔ Ευρώπης, ανάμεσα στη Σκανδιναβία και τη Γροιλανδία, ορεινή και ηφαιστειογενής νησιωτική χώρα, κατάφερε μια φορά στην μετεωρολογική της ιστορία να αγγίξει και να ξεπεράσει το όριο των 30^ο C. Στο Djúpivogur, στο ΝΑ άκρο της νήσου, σημειώθηκε στις 22 Ιουνίου του 1939 Tmax των 30,5^ο C. Το πανισλανδικό αυτό ρεκόρ δεν έχει σπάσει δηλαδή εδώ και 74 χρόνια. Παρότι πρόκειται για μια ιδιαίτερα υψηλή θερμοκρασία (λαμβάνοντας υπόψη τη γεωγραφική θέση της χώρας) θα ανέμενε κανείς τη νότια πλευρά να δώσει τις μέγιστες τιμές, όπως και συνέβη άλλωστε. Αλλά ο βόρειος σταθμός του Akureyri (θέση Α1 στο χάρτη) έχει σημειώσει Τmax 29,4^ο C. Μια επίσης εντυπωσιακή τιμή και κατά πάσα πιθανότητα αποτέλεσμα ισχυρού φαινομένου Föhn (καταβάτη ανέμου), ο οποίος υπερπηδώντας τους νότιους (προσήνεμους και εξαιρετικά υετοφόρους) ορεινούς όγκους της Ισλανδίας, έφθασε στο Akureyri, ως ξηρός και πολύ θερμός άνεμος. Η πρωτεύουσα της χώρας, το Ρέϋκιαβικ, στη δυτική ακτή της νήσου, έχει σημειώσει Tmax 26,2^ο C. 

Ταξιδεύοντας ανατολικά, φθάνουμε στη Νορβηγία, τη λιγότερο ευνοημένη χώρα της Σκανδιναβικής Χερσονήου, όσον αφορά τη δυνατότητα να «χυπήσει» υψηλές θερμοκρασίες και οι λόγοι είναι προφανείς: Χωρίς υπερβολή, πρόκειται για τις πλέον προσήνεμες χώρες της Ευρώπης. «Βλέπει» μπροστά της το Βόρειο Ατλαντικό, όπου οι επικρατούντες Δ/ΝΔ άνεμοι την τροφοδοτούν καθόλη τη διάρκεια του έτους με θαλάσσιες αέριες μάζες. Η ορεινή αλυσίδα των Σκανδιναβικών Άλπεων λειτουργεί σαν τείχος, το οποίο προκαλεί ορογραφικές βροχές (μηχανισμός ανύψωσης της αέριας μάζας λόγω φυσικού εμποδίου), επιταχύνοντας έτσι την ψύξη και συνεπώς την υγροποίηση. Ολόκληρη η ακτογραμμή της, από βορρά προς νότο έχει πολύ αυξημένο βαθμό νέφωσης και υετού, πράγμα που λειτουργεί ανασταλτικά στις υψηλές Τ. Επίσης, το έντονα ορεινό ανάγλυφο της χώρας (με μέγιστα υψόμετρα μεταξύ 1.900 και 2.450 m) επηρεάζει αρνητικά τις υψηλές Τ. Μέσα λοιπόν σ΄αυτό το γεωμορφολογικό πλαίσιο, το ρεκόρ Tmax της χώρας σημειώθηκε στο Nesbyen, ΒΔ της πρωτεύουσας Όσλο, στις 20 Ιουνίου του 1970, με τιμή 35,6^ο C. Η πρωτεύουσα, το παράκτιο Όσλο, έχει φθάσει μέχρι τους 35,0^ο C. Αν προσέξει κανείς το χάρτη, θα δει ότι αμφότεροι οι σταθμοί βρίσκονται ανατολικά των Σκανδιναβικών Άλπεων, συνεπώς ενεργοποιείται ο μηχανισμός του Föhn, όπου οι υγροί άνεμοι, έχοντας αποβάλλει την υγρασία τους στα δυτικά, φθάνουν στα ανατολικά ξηρότεροι και θερμότεροι. Εξαίρεση αποτελεί η πόλη Trondheim (Α2), η οποία ενώ βρίσκεται στα δυτικά (προσήνεμη) έχει σημειώσει Τmax των 35,0^ο C. Αλλά, μια πιο προσεκτική ματιά δείχνει ότι βρίσκεται σ΄έναν εκτεταμένο, σχεδόν κλειστό εσωτερικό κόλπο των φιόρδ. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η Τmax στο βορειότερο σημείο της χώρας (και ολόκληρης της Ευρώπης), στο Nordkapp (Α3), έχει φθάσει τους 27,5^ο C.

Ανατολικότερα φθάνουμε στη Σουηδία, όπου οι αντιθέσεις με τη δυτική γείτονά της είναι εντυπωσιακές: Είναι πολύ πιο πεδινή η μορφολογία της χώρας και βρίσκεται στην ομβροσκιά (υπήνεμα) των Σκανδιναβικών Άλπεων. Στη Σουηδία λοιπόν, οι Δ/ΝΔ επικρατούντες άνεμοι χάνουν τη δύναμή τους και καταφθάνουν στη χώρα ως καταβάτες Föhn, δηλαδή ξηροί και θερμοί. Αναμενόμενο λοιπόν, οι Τmax της Σουηδίας να είναι υψηλότερες απ΄ότι της Νορβηγίας. Δύο πόλεις ταυτόχρονα κατέχουν την πρωτιά στη χώρα, με Tmax 38,0^ο C: η Ultuna (ΒΔ της πρωτεύουσας Στοκχόλμης), στις 9 Ιουλίου του 1933 και η Målilla, στην επαρχία Kalmar, νοτίως της Στοκχόλμης, στις 29 Ιουνίου του 1947. Η πρωτεύουσα Στοκχόλμη έχει σημειώσει επισήμως Τmax 35,3^ο C. Πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχουν κάποιες επιφυλάξεις από ορισμένους μετεωρολόγους όσον αφορά την Tmax της Ultuna, αλλά το πανσουηδικό ρεκόρ των 38,0^ο C της Målilla είναι αποδεκτό από το σύνολο της μετεωρολογικής κοινότητας.

Κατευθυνόμενοι ανατολικότερα και διασχίζοντας το Βοθνικό Κόλπο (βόρεια Βαλτική Θάλασσα) φθάνουμε στην πεδινή και ‘πνιγμένη’ στις λίμνες Φινλανδία. Όσο κινούμαστε ανατολικότερα, τόσο απομακρυνόμαστε από τον Ατλαντικό και η Φινλανδία, όπως η Σουηδία, βρίσκεται επίσης στην ομβροσκιά των Σκανδιναβικών Άλπεων. Παρότι βρέχεται στα δυτικά της από τη Βαλτική, ο υδάτινος όγκος της είναι ανίσχυρος να επιβάλλει τη θέλησή της στη χώρα. Φτωχή υετικά όπως η Σουηδία, η Φινλανδία δέχεται θερμές εισβολές κυριώς από τα ΝΑ της (Ρωσία) και ακολούθως από τα νότια (Βαλτικές χώρες). Το εθνικό ρεκόρ των 37,2^ο C σημειώθηκε στο Liperi, ΒΑ του Ελσίνκι, πολύ κοντά στη μεθόριο με τη Ρωσία, στις 29 Ιουλίου του 2010, όταν μετακινήθηκε προς τα ΒΔ το πρωτοφανές κύμα καύσωνα που είχε πλήξει τη Ρωσία (Μόσχα), με πολλά ανθρώπινα θύματα. Το ρεκόρ της παράκτιας πρωτεύουσας Ελσίνκι βρίσκεται στους 33,7^ο C.

Αλλάζοντας πορεία και κατευθυνόμενοι στο νότο, διασχίζουμε τον Κόλπο της Φινλανδίας και φθάνουμε στις 3 Βαλτικές χώρες (από βορρά προς νότο), την Εσθονία, τη Λετονία και τη Λιθουνανία. Το βαλτικό ‘τρίο’ απαρτίζεται από χώρες σχετικά μικρής έκτασης. Είναι πεδινές εώς λοφώδεις χώρες και βρέχονται προς δυσμάς από τη νότια Βαλτική Θάλασσα. Είναι λοιπόν προσήνεμες χώρες, αφού οι δυτικοί θαλάσσιοι άνεμοι φθάνουν ανεμπόδιστα προς αυτές, χωρίς να αναχαιτίζονται από ορεινές εξάρσεις. Όλοι αυτοί οι παράγοντες λειτουργούν ανασταλτικά στις υψηλές Τ. Το ρεκόρ Εσθονίας σημειώθηκε στο Võru, στο ΝΑ άκρο της χώρας, πολύ κοντά στα σύνορα με τη Λετονία (και τη Ρωσία), με τιμή 35,6^ο C στις 11 Αυγούστου του 1992, ενώ η παράκτια πρωτεύουσα Ταλλίν έχει ως οροφή τους 34,3^ο C.

Νοτίως της Εσθονίας βρίσκεται η Λετονία και το εθνικό της ρεκόρ σημειώθηκε επίσης στο ΝΑ άκρο της χώρας, στο Daugavpils με τιμή 36,4^ο C, στις 4 Αυγούστου του 1943. Η παράκτια πρωτεύουσα Ρίγα, έχει σημειώσει Τmax 35,0^ο C.

Νοτιότερα φθάνουμε στη Λιθουανία, το εθνικό ρεκόρ της οποίας σημειώθηκε στο Zarasai, στο ΒΑ άκρο της χώρας, πολύ κοντά στο τριεθνές Λιθουανία-Λετονία-Λευκορωσία, με Τmax         37,5^ο C στις 30 Ιουλίου του 1994, ενώ η πρωτεύουσα Βίλνιους έχει ως οροφή τους 35,4^ο C. Εξετάζοντας τις Βλατικές χώρες, παρατηρεί κανείς ότι όλες οι Τmax σημειώθηκαν στο ανατολικό (ηπειρωτικό) τμήμα της επικράτειάς τους, καταδεικνύοντας μ΄αυτόν τον τρόπο ότι όσο πιο ηπειρωτικοί είναι οι σταθμοί, τόσο πιο ευάλωτοι είναι στις υψηλές Τ, ενώ αντιθέτως, στα δυτικά (παράκτια) τμήματα οι Τmax είναι χαμηλότερες.

Ολοκληρώνουμε την περιήγηση μας στη Βόρεια Ευρώπη, με τελευταίο σταθμό τη Δανία, μια ιδιαίτερα πεδινή χώρα/χερσόνησος με αξιόλογο νησιωτικό ανάπτυγμα στα ανατολικά της. Είναι μετά τη Νορβηγία η δυτικότερη χώρα αυτού του τμήματος της Ευρώπης, με αποτέλεσμα να εκτίθεται άμεσα στην επιρροή της Βόρειας Θάλασσας (τμήμα του Ατλαντικού Ωκεανού). Η απουσία υψομέτρου και η δυτική/θαλάσσια/προσήνεμη έκθεση της χώρας λειτουργεί ανασταλτικά στην ανύψωση της Τ. Το εθνικό ρεκόρ των 36,4^ο C στο Holstebro, στη χερσόνησο της Γιουτλάνδης που σημειώθηκε στις 8 Αυγούστου του 1975, θεωρείται μάλλον σχετικά χαμηλό, συγκρινόμενο με τη βορειότερη Σουηδία και Φινλανδία που σημείωσαν υψηλότερες Τmax.  H νησιωτική και παράκτια πρωτεύουσα της Κοπεγχάγης, στο ανατολικό άκρο της χώρας, έχει σημειώσει Τmax μόλις 33,8^ο C. Εξαιρώντας το Ρέϋκιαβικ της Ισλανδίας, που κατέχει το πανευρωπαϊκό ρεκόρ χαμηλότερης Τmax των 26,2^ο C, πρωτεύουσα της Σκανδιναβίας και Βαλτικών χωρών με τη χαμηλότερη Τmax είναι το Ελσίνκι (33,7^ο C) ακολουθούμενη σε απόσταση αναπνοής από την Κοπεγχάγη (33,8^ο C), ενώ την υψηλότερη το Βίλνιους (35,4^ο C), ακολουθούμενη επίσης σε απόσταση αναπνοής από τη Στοκχόλμη (35,3^ο C). H Tmax ολόκληρης της Βόρειας Ευρώπης ανήκει στη Målilla της ΝΑ Σουηδίας, με τιμή 38,0^οC.

Χάρτης 3: Κεντρική Ευρώπη (κλικ για μεγέθυνση)

Η κεντρική Ευρώπη ορίζεται (από δυσμάς προς ανατολάς) από την Ιρλανδία μέχρι τα Ουράλια (δυτική Ρωσία) και (από βορράν προς νότο) από τις νότιες ακτές της Βαλτικής & Βόρειας Θάλασσας εώς τις βόρειες κλιτύες των Άλπεων. Η θέση της Γαλλίας είναι τόσο στην Κεντρική, όσο και τη Νότια (Μεσογειακή) Ευρώπη. Επίσης, η Ουγγαρία θεωρείται Κεντρική Ευρώπη, αν και η γεωγραφική της έκθεση είναι μάλλον προς το νότο (Βαλκανική Χερσόνησος). Παρατηρώντας το χάρτη (3), βλέπουμε πως οι Tmax παρουσιάζουν άνοδο όχι μόνο από βορράν προς νότο, αλλά και από δυσμάς προς ανατολάς. Η ωκεάνια υδάτινη μάζα του Ατλαντικού, δεν ευνοεί τις υψηλές Τ στη δυτική Ευρώπη, ενώ αντίθετα, η αχανής ηπειρωτική μάζα της ευρασίας ευνοεί την εκδήλωση υψηλών Τ στην ανατολική Ευρώπη. Κύριο γεωμορφολογικό χαρακτηριστικό της περιοχής είναι η Μεγάλη Πεδιάδα της Ευρώπης, η οποία εκτείνεται από την Κεντρική Γαλλία και μέσω Benelux-Γερμανίας-Πολωνίας-Λευκορωσίας-Ουκρανίας φθάνει στη Ρωσία, όπου και συνεχίζει ανατολικότερα. Έντονες ορεινές εξάρσεις απουσιάζουν και μόνο τα υψίπεδα της Σκοτίας και των βορείων Καρπαθίων (Πολωνία-Τσεχία-Σλοβακία) αξίζουν μνεία. Στο νότο της περιοχής (από τη Βαυαρία της Γερμανίας και νοτιότερα) υψώνεται η σημαντικότερη και υψηλότερη οροσειρά της Ευρώπης, οι Άλπεις. Ο πεδινός χαρακτήρας της περιοχής επιτρέπει την ανεμπόδιστη εισροή θαλασσίων αερίων μαζών, από την Ιρλανδία και τις Βρετανικές Νήσους, μέχρι και τη Μόσχα της Ρωσίας. Εξυπσκούεται ότι όσο κατευθυνόμαστε ανατολικότερα, τόσο εξασθενεί το ρεύμα των δυτικών επικρατούντων ανέμων που τροφοδοτούν την Κεντρική Ευρώπη με υγρασία, νέφωση, βροχή και συνεπώς, μετριασμένες Τ.

Πρώτος σταθμός μας σ΄αυτήν την περιήγηση, η Ιρλανδία. Αυτή η νησιωτική χώρα, στο δυτικό άκρο της Κεντρικής Ευρώπης, βρίσκεται ολόκληρη ‘βουτηγμένη’ στην επιρροή του Ατλαντικού και των δυτικών, υγρών και υετοφόρων ανέμων. Ο μάλλον πεδινός εώς λοφώδης χαρακτήρας της χώρας δε δημιουργεί εμπόδια στη ροή των ανέμων και θεωρείται μια τυπική προσήνεμη χώρα. Βεβαίως το δυτικό τμήμα της νήσου είναι πιο έκθετο στον Ατλαντικό, απ΄ότι το ανατολικό, αλλά δεν είναι σημαντικές οι αναμεταξύ τους διαφορές λόγω πεδικής μορφολογίας. Όλοι οι παραπάνω παράγοντες προσδίδουν στην Ιρλανδία δροσερά καλοκαίρια με σπάνιες θερμοκρασιακές εξάρσεις. Παρότι λοιπόν πολύ νοτιότερα από τις Σκανδιναβικές χώρες, η Tmax που έχει σημειωθεί ήταν μόλις 33,3^ο C στο Kilkenny Castle, στο κετρονότιο εσωτερικό τμήμα της χώρας, στις 26 Ιουνίου του 1887. Πάνω από 120 χρόνια δηλαδή έχουν περάσει από το ιστορικό αυτό ρεκόρ και παραμένει σθεναρά απόρθητο. Η πρωτεύουσα, το Δουβλίνο, στην ανατολική ακτή, αρκείται με Tmax 31,0^ο C.

Ανατολικά της Ιρλανδίας, απλώνεται το Ηνωμένο Βασίλειο, με έντονο οριζόντιο και διόλου ευκαταφρόνητο κάθετο διαμελισμό, ιδίως μάλιστα στο βόρειο τμήμα της (Σκωτία). Η Γηραιά Αλβιών έχει μεγάλο ανάπτυγμα από βορράν προς νότο (από τις Εβρίδες Νήσους και τα Σέτλαντ εώς τη Νήσο Τζέρσεϋ στη Μάγχη, απέναντι από τις γαλλικές ακτές) το οποίο αποτυπώνεται και στις θερμοκρασαικές αντιθέσεις στη χώρα. Όπως η Ιρλανδία, έτσι και το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται υπό την κυρίαρχη επιρροή των δυτικών επικρατούντων ανέμων που την τροφοδοτούν με υγρασία και σχετικά μεγάλο βαθμό νέφωσης, ιδίως στο βόρειο τμήμα της (Σκωτία). Το ρεκόρ σημειώθηκε στο ΝΑ άκρο της χώρας, σε μικρή απόσταση ΝΑ του Λονδίνου, στο Faversham του Kent, με Tmax 38,5^ο C στις 10 Αυγούστου του 2003, κατά την κορύφωση της ιστορικής θερμής εισβολής στη δυτική Ευρώπη που στοίχισε τη ζωή σε πάνω από 25.000 ανθρώπους. Κλιματολόγοι κατέταξαν εκείνο το θερμό επεισόδιο ως το ισχυρότερο 500 (τουλάχιστον) ετών. Βορειότερα, η Τmax της πρωτεύουσας της Σκωτίας, τη Γλασκώβη (Β1), έφθασε τους 31,1^ο C, ενώ στο σύνολο της Σκωτίας, έφθασε τους 32,9^ο C, στο Greycrook, στο ΝΑ άκρο της, στη μεθόριο με την Αγγλία (Β2). Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή η Τmax σημειώθηκε επίσης κατά τον ‘ιστορικό καύσωνα’ του 2003, στις 9 Αυγούστου, μία ημέρα πριν από το ρεκόρ χώρας στο Faversham.  

Κατευθνόμενοι ανατολικά και αφού διασχίσουμε τη Μάγχη, φθάνουμε στο Benelux, το ‘τρίο’ Ολλανδία-Βέλγιο-Λουξεμβούργο, 3 μικρές χώρες που η συνολική τους έκταση φθάνει μόλις τη μισή Ελλάδα. Από την εξαιρετικά πεδινή Ολλανδία, φθάνουμε προς νότο στο πεδινό εώς λοφώδες Βέλγιο και στο ΝΑ το λοφώδες Δουκάτο του Λουξεμβούργου. Το κλίμα τους μοιάζει αρκετά με εκείνο του Ηνωμένου Βασιλείου, με μόνη εξαίρεση τα ΝΑ τμήματα του Benelux, τα οποία δέχονται και αρκετές ηπειρωτικές επιρροές. Το ρεκόρ Ολλανδίας είναι στο Warnsveld με  τιμή 38,6^ο C στα ανατολικά της χώρας, σχετικά κοντά στα γερμανικά σύνορα και σημειώθηκε στις 23 Αυγούστου του 1944. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτό που ξεχωρίζει δεν είναι τόσο η τιμή της Tmax, όσο περισσότερο η ημερομηνία που έλαβε χώρα: το τρίτο δεκαήμερο του Αυγούστου, κάτι που είναι πολύ σπάνιο. Η πρωτεύουσα της Ολλανδίας, το Άμστερνταμ έχει ως ρεκόρ τους 36,8^ο C.

Νοτίως της Ολλανδίας βρίσκεται το Βέλγιο, το ρεκόρ του οποίου σημειώθηκε στο μετεωρολογικό σταθμό του Ukkel, με τιμή 38,8^ο C στις 27 Ιουνίου του 1947. Επειδή ο σταθμός αυτός βρίσκεται εντός του πολεοδομικού συγκροτήματος των Βρυξελλών, μπορούμε να θεωρήσουμε την παραπάνω Τ και ως Τmax πρωτεύουσας, γι΄αυτό στον παραπάνω χάρτη (3) δε δίνουμε δεύτερη τιμή Τ πρωτεύουσας στο Βέλγιο.

ΝΑ του Βελγίου και σφήνα ανάμεσα στη Γαλλία (προς νότο) και Γερμανία (προς ανατολάς), το Δουκάτο του Λουξεμβούρου. Το δουκάτο αυτό (η έκταση του οποίου είναι όσο περίπου η Αττική), βρίσκεται ανατολικά των υψωμάτων των Αρδεννών, οι οποίες παρότι δεν έχουν μεγάλο υψόμετρο (κυμαίνονται μεταξύ 500 και 692 m), είναι ωστόσο ικανές να δημιουργήσουν φαινόμενα Föhn, όπου όχι μόνο οι δυτικοί , αλλά και οι νότιοι άνεμοι δρουν ως καταβάτες. Το ρεκόρ Δουκάτου σημειώθηκε στο ΝΑ άκρο, στο Remich, στην κοιλάδα του ποταμού Μοζέλα, στο τριεθνές με Γαλλία και Γερμανία, με Τmax στους 40,5^ο C. Είναι η πρώτη Τmax >40,0^οC στην μέχρι στιγμής περίηγησή μας στην Ευρώπη.

Νοτιότερα εξαπλώνεται η Γαλλία, η οποία θεωρείται ταυτόχρονα χώρα της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης. Η πρωτεύουσα, το Παρίσι βρίσκεται καθαρά εντός πλαισίου Κεντρικής Ευρώπης και έχει σημειώσει Τmax 40,5^ο C. Στα περίχωρα μάλιστα του Παρισιού, στο Saint Maur έχει σημειωθεί η εντυπωσιακή τιμή των 42,3^οC. Το Παρίσι, ευρισκόμενο σχετικά μακριά από τις ακτές της Μάγχης, με μάλλον ανεμπόδιστη ροή αερίων μαζών από το νότο, είναι ευάλωτο σε υψηλές θερμοκρασίες. Μάλιστα, η θέση του βρίσκεται εν μέσω μιάς μαγάλης πεδιάδας, θυμίζοντας μάλλον περισσότερο βαθύπεδο, το οποίο λιμνάζει/εγκλωβίζει το θερμό αέρα. Η παραπάνω τιμή των 42,3^οC δεν έχει αμφισβητηθεί, αλλά δε μπορούμε να γνωρίζουμε κατά πόσο το φαινόμενο της ‘αστικής θερμικής νησίδας’ μπορεί να συνετέλεσε σ΄αυτήν την ομολογουμένως υψηλή Τ, η οποία άλλωστε είναι και η υψηλότερη πανευρωπαϊκά για το γεωγραφικό της πλάτος (48^ο Β).  Ακόμη υψηλότερες Τ έχουν καταγραφεί στη Γαλλία, στην οποία θα επανέλθουμε παρακάτω, κατά την ανάλυση της Νότιας Ευρώπης.

Ανατολικά του Benelux και της Γαλλίας εκτείνεται η Γερμανία. Η γεωγραφική της θέση ακριβώς στο κέντρο της Ευρώπης, την κάνει να επηρεάζεται τόσο από τους υγρούς υετοφόρους ανέμους του Ατλαντικού, όσο και από τους ανατολικούς, ξηρούς και ηπειρωτικούς ανέμους της ευρασιατικής ενδοχώρας. Προς νότο, το τείχος των Άλπεων εμποδίζει το πολύ θερμό νότιο ρεύμα από τη Μεσόγειο να εισέλθει στη χώρα, αλλά επειδή ο νότιος άνεμος λειτουργεί ως ισχυρότατος καταβάτης Föhn, ενκήπτουν ενίοτε στο γερμανικό νότο ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες, παρότι το υψόμετρο είναι σχετικά μεγάλο στην περιοχή της Βαυαρίας (350-550 m). Ο ξηρός και θερμός καταβάτης άνεμος,  γνωστότερος ως Föhn, οφείλει το όνομά του στο γερμανοποιημένο λατινικό όνομα Favonius, θεό του Ανέμου (όπως στην ελληνική μυθολογία έχουμε τον Βορέα, τον Ζέφυρο κ.ο.κ.). Δεν είναι λοιπόν τυχαίο, ότι στους πρόποδες των Βαυαρικών Άλπεων έχουν σημειωθεί Tmax των 37 και 39 C. Πάντως, το παγγερμανικό ρεκόρ των 40,2^ο C το κατέχουν 3 περιοχές: Η Καρλσρούη (στο κεντροδυτικό άκρο της χώρας, πολύ κοντά στα σύνορα με τη Γαλλία και το Freiburg, στο ΝΔ σχεδόν άκρο της χώρας (αμφότεροι σταθμοί βρίσκονται στην κοιλάδα του Ρήνου) και σημειώθηκαν την ίδια ημερομηνία και χρονολογία (στις 13 Αυγούστου του 2003), δηλαδή κατά τη διάρκεια της ιστορικής θερμής εισβολής της Δυτικής Ευρώπης. Τέλος, η τρίτη περιοχή, το Amberg στη Α/ΝΑ Γερμανία, κοντά στα σύνορα με την Τσεχία, σημειώθηκε στις 27 Ιουλίου του 1983. Η πρωτεύουσα, το Βερολίνο, στο ΒΑ τμήμα της χώρας, έχει ως οροφή τους 38,2^ο C.

Προς τα ΝΔ της Γερμανίας βρίσκεται η Ελβετία, μια χαρακτηριστική ‘αλπική χώρα’. Ο εξαιρετικά έντονος κάθετος διαμελισμός της χώρας, με κορυφές που φθάνουν και ξεπερνούν τα 4.000-4.500 m, το ‘άνοιγμα’ προς το μεσογειακό νότο, οι μεγάλες κοιλάδες του Ροδανού και του Ρήνου, δημιουργούν ένα πλουσιότατο γεωμορφολογικό και συνεπώς κλιματικό μωσαϊκό. Εξυπακούεται πως στις χαμηλές κοιλάδες σημαιώνονται οι υψηλότερες Τ. Πανελβετικό ρεκόρ, το Grono στη νότια Ελβετία, σε απόσταση αναπνοής από την ιταλική μεθόριο (βορείως του Μιλάνου), όπου σημειώθηκε Tmax 41,5^ο C, όπου και αυτή η τιμή παρατηρήθηκε κατά τον ιστορικό καύσωνα του Αυγούστου του 2003 (στις 11 του μηνός). Αν και ορισμένοι μετεωρολόγοι έχουν εκφράσει κάποιες επιφυλάξεις σχετικά με αυτήν την τιμή, επισήμως αναγνωρίζεται ως η υψηλότερη που έχει καταγραφεί ποτέ στη χώρα. Στο αεροδρόμιο της πρωτεύουσας Ζυρίχη, έχει καταγραφεί Τmax 37,1^ο C.

Ανατολικά της Ελβετίας βρίσκεται η επίσης αλπική Αυστρία. Το Δ/ΝΔ τμήμα της καλύπτεται από τις Άλπεις οι οποίες στη χώρα αυτή φθάνουν σε ύψος τα 3.000 εώς 3.750 m, σχετικά χαμηλότερες δηλαδή από τις ελβετικές. Αντίθετα, το ανατολικό και ΝΑ τμήμα της αγγίζει την μεγάλη Παννονική Πεδιάδα, μια σχεδόν κλειστή απ΄όλες τις πλευρές πεδιάδα, πράγμα που βοηθά πολύ στην άνοδο των Τ. Η Αυστρία έχει ένα ‘περίεργο’ ιστορικό θερμοκρασιακών ρεκόρ: Ενώ θα ανέμενε κανείς τις Tmax να τις συναντήσει στα Α/ΝΑ (πεδινά) τμήματα της χώρας, το παναυστριακό ρεκόρ βρίσκεται στην κεντρική χώρα, στην κοιλάδα του ποταμού Drau (σλαβιστί Drava/ελληνιστί Δράβας) στο χωριό Dellach όπου σημειώθηκε Τmax 39,9^ο C. Παρότι το εν λόγω χωριό βρίσκεται σε αρκετά μεγάλο υψόμετρο (612 m)στην επαρχία της Καρινθίας, κοντά στο τριεθνές με Ιταλία και Σλοβενία, κατέφερε να καταγράψει αυτήν την ομολογουμένως –λαμβάνοντας υπόψη τη θέση της– εντυπωσιακότατη τιμή των 39,9^ο C. Η τιμή αυτή σίγουρα αποδίδεται σε τοπικό φαινόμενο καναλισμού, όπου ο Δ/ΝΔ άνεμος λειτουργεί ως καταβάτης (Föhn), ανεβάζοντας εντυπωσιακά τις Τ. Το προηγούμενο ρεκόρ του Dellach im Drautal ήταν 39,7^οC και είχε σημειωθεί στις 27 Ιουλίου του 1983, το οποίο εκπορθήθηκε πριν λίγες μόλις ημέρες, στις 3 Αυγούστου (2013). Όσον αφορά την πρωτεύουσα Βιέννη, έχει ως Tmax τους 39,0^ο C.

Ανατολικά της Αυστρίας φθάνουμε στην Ουγγαρία. Πρόκειται για μια κατεξοχήν πεδινή χώρα, περιβαλλόμενη από ορεινές εξάρσεις απ΄όλους τους ορίζοντες. Άλλωστε, το μεγαλύτερο τμήμα της Παννονικής Πεδιάδας βρίσκεται εντός του εδάφους της. Η απουσία εξόδου προς θάλασσα της προσδίδει ένα πιο ηπειρωτικό χαρακτήρα. Επιπλέον, βρίσκεται στην ομβροσκιά των (αυστριακών) Άλπεων, συντελώντας στο φτωχό υετικό καθεστώς της. Όλοι οι προαναφερθέντες παράγοντες συντελούν ωστόσο στην εμφάνιση αρκετά υψηλών Τ, λαμβάνοντας πάντα υπόψη το γεωγραφικό πλάτος της χώρας. Πρόκειται ουσιαστικά για την πρώτη ευρωπαϊκή χώρα, στη μέχρι τώρα περιήγησή μας, όπου σχεδόν ολόκληρη η έκτασή της βρίσκεται στη ζώνη των Τmax >40,0^οC. H υψηλότερη καταγεγραμμένη Τ στην Ουγγαρία σημειώθηκε στο Kiskunhalas, με τιμή στους 41,9^ο C στο νότιο άκρο της χώρας, πολύ κοντά στη μεθόριο με τη Σερβία και έλαβε χώρα στις 20 Ιουλίου του 2007, ενώ η βορειότερη Βουδαπέστη γνώρισε Τmax στους 40,7^ο C.

Ανατολικά της Γερμανίας περνάμε στην Πολωνία,  το μεγαλύτερο τμήμα της οποίας είναι πεδινό και μόνο στη νότια μεθόριό της (κυρίως με τη Σλοβακία) συναντάμε αξιόλογες ορεινές εξάρσεις (οροσειρά Τάτρας). Αυτό σημαίνει ότι και οι θερμοκρασιακές αντιθέσεις εντός πολωνικού εδάφους είναι μικρές. Το εθνικό ρεκόρ κατέχει το Prószków στη νότια Πολωνία, με τιμή 40,2^ο C και σημειώθηκε στις 29 Ιουλίου του 1921, ενώ η πρωτεύουσα Πολωνία, στα Α/ΒΑ της χώρας έχει σημειώσει Tmax στους 37,7^ο C.

ΝΔ της Πολωνίας βρίσκεται η λοφώδης/ημιορεινή Τσεχία. Η χώρα περιβάλλεται από υψώματα μέχρι μετρίου ύψους ορεινές εξάρσεις (κυρίως προς τα ΒΑ της σύνορα με Σλοβακία και Πολωνία). Απομακρυσμένη από τη θάλασσα, ουσιαστικά ένα σημαντικό τμήμα της χώρας είναι ένα μεγάλο λεκανοπέδιο, κοντά στο κέντρο του οποίου βρίσκεται και η πρωτεύουσά της, η Πράγα. Όπως έχουμε δει και σε άλλες χώρες, λεκανοπέδια, βαθύπεδα ή κλειστές πεδιάδες συντελούν στην άνοδο της Τ. Το ίδιο λοιπόν ισχύει και στην περίπτωση της Τσεχίας, όπου στην περιοχή Dobřichovice, στα ΝΔ περίχωρα της Πράγας σημειώθηκε η Τmax της χώρας, με τιμή 40,4^ο C. Η περιοχή, παρότι πολύ κοντά στην Πράγα (απέχει μόλις 25 χλμ), σημείωσε αρκετά μεγάλη διαφορά σε σχέση με το κέντρο της πρωτεύουσας που έχει ως οροφή τους 37,8^ο C.

Α/ΝΑ της Τσεχίας συναντάμε τη Σλοβακία, μια αρκετά ορεινή χώρα της Κεντρικής Ευρώπης , αφού στο έδαφός της βρίσκονται οι δυτικές απολήξεις της οροσειράς των Καρπαθίων (Τάτρα). Το νότιο τμήμα της (μεθόριο με Ουγγαρία) ‘βλέπει’ ωστόσο την Παννονική Πεδιάδα, που την κάνει ευάλωτη σε θερμές εισβολές. Πάντως, το δυτικό άκρο της χώρας, στο τριεθνές με Τσεχία και Αυστρία αποτελεί ένα φυσικό γεωγραφικό άνοιγμα προς τον ευρωπαϊκό νότο, γνωστό ως ‘Πύλες του Μοράβα’ και θεωρείται το βορειότερο σημείο της Ευρώπης όπου ο επισκέπτης ‘οσμίζεται’ την επιρροή του θερμού και ηλιόλουστου νότου. Την περιοχή, αν τη συναγωνίζεται κάποια άλλη, είναι η Κοιλάδα του Άνω Ροδανού στη Γαλλία, μιας και αμφότερες βρίσκονται στο ίδιο περίπου γεωγραφικό πλάτος (47^ο – 48^ο β. γεωγρ. πλ.). Το ρεκόρ χώρας κατέχει το Hurbanovo, στα νότια της χώρας, κοντά στην ουγγρική μεθόριο, με τιμή 40,3^ο C και σημειώθηκε στις 20 Ιουλίου του 2007, ενώ η πρωτεύουσα Μπρατισλάβα, στα ΒΔ του Hurbanovo, σημείωσε Τmax 38,6^ο C.

Προς τα Α/ΒΑ της Πολωνίας εκτείνεται η Λευκορωσία. Μια επίσης κλειστή από θάλασσα χώρα, αλλά εντελώς πεδινή, έχει σημειώσει την Τmax της στο Gomel, στο Α/ΝΑ της άκρο, στο τριεθνές με Ουκρανία και Ρωσία, με τιμή 38,9^ο C στις 7 Αυγούστου του 2010, δηλαδή κατά τη διάρκεια του ιστορικού ρωσικού καύσωνα που στοίχισε τη ζωή πολλών ανθρώπων. Αντίθετα, η πρωτεύουσα Μινσκ, στο κέντρο της χώρας έχει σημειώσει Τmax 35,0^ο C.

Ανατολικά της Λευκορωσίας απλώνεται η αχανής Ρωσία. Μια χώρα που βλέπει προς βορράν τον Αρκτικό Κύκλο και προς νότο όχι μόνο τις θερμές και ξηρές απέραντες πεδιάδες/στέππες, αλλά και σημαντικότατες ορεινές εξάρσεις ύψους 4.000 – 5.600 m (Καύκασος, Αλτάι, καθώς και το υψηλότερο ενεργό ηφαίστειο ολόκληρης της Ευρασίας, την Klyuchevskaya Sopka, ύψους 4.750 m). H τεράστια έκταση της χώρας είναι φυσικό δημιουργεί σημαντικότατες κλιματικές αντιθέσεις. Βεβαίως, ο έντονα ηπειρωτικός χαρακτήρας της χώρας, μιας και η φυσική έξοδος προς τις θάλασσες είναι κυρίως προς βορράν, ενώ προς το νότο ‘φράζεται’ από ορεινές αλυσίδες, κάνει τη Ρωσία διάσημη για το χειμερινό της ψύχος, όπου το κεντροανατολικό της τμήμα (Σιβηρία) σημειώνει τις χαμηλότερες Τ του βορείου ημισφαιρίου του πλανήτη, μαζί με τα υψίπεδα της Γροιλανδίας και του βορείου Καναδά (Tmin ~ –71^ο C). Παρότι η Ρωσία φημίζεται για το χειμερινό της ψύχος, σε πολλούς διαφεύγει ότι κατά καιρούς ενσκήπτουν ιδιαίτερα θερμές και ξηρές (ηπειρωτικές τροπικές, cT) αέριες μάζες από το νότο, ανεβάζοντας εντυπωσιακά τις Τ, οι οποίες μάλιστα φθάνουν σε πολύ μεγάλα γεωγραφικά πλάτη και μάλιστα πολύ κοντά στον Αρκτικό Κύκλο. Για παράδειγμα, o σταθμός του Μούρμανσκ στα βόρεια της Χερσονήσου της Κόλα (στη Θάλασσα του Μπάρεντς, τμήμα της Αρκτικής Θάλασσας), σχεδόν σε βόρειο πλάτος 70^ο δηλαδή εντός Αρκτικού Κύκλου, σημείωσε Τmax 32,9^οC, ενώ ο Αρχάγγελος, στις ακτές της Λευκής Θάλασσας, 34,4^οC (αμφότεροι σταθμοί στο ΒΔ άκρο της Ρωσίας, κοντά στη μεθόριο με Φινλανδία). Η Ρωσία αποτελεί γνήσιο υπόδειγμα ηπειρωτικού κλίματος, με οξυμένες θερμοκρασιακές διαφορές ανάμεσα στο χειμώνα και το καλοκαίρι και σημειώνει το μεγαλύτερο ετήσιο θερμοκρασιακό εύρος(διαφορά μέσης θερμοκρασίας ψυχρότερου και θερμότερου μήνα) σε ολόκληρο τον πλανήτη, ως αποτέλεσμα απουσίας θαλάσσιας επιρροής που μετριάζει τις θερμοκρασιακές αντιθέσεις μέσα στο έτος. Η Τmax σε ολόκληρη τη ρωσική επικράτεια σημειώθηκε στην Utta, στην περιοχή Kalmykia, με τιμή 45,4^ο C στα ΝΔ της χώρας, μεταξύ Κασπίας Θάλασσας και Μαύρης Θάλασσας, βορειώς του Καυκάσου (βλ. χάρτη 3). Το πανρωσικό αυτό ρεκόρ σημειώθηκε στις 12 Ιουλίου του 2010 (δύο περίπου εβδομάδες πριν ενκήψει ο ιστορικός ρωσικός καύσωνας, εκτείνοντας θερμές γλώσσες μέχρι τη Φινλανδία).  Τέλος, όσον αφορά την πρωτεύουσα Μόσχα, το ρεκόρ της βρίσκεται στους 38,2^ο C, αλλά στο περιφερειακό  αεροδρόμιο του Bykovo, στα ΝΑ της Μόσχας, σημειώθηκε Τmax 39,7^ο C. Αμφότερες Τ σημειώθηκαν στις 29 Ιουλίου του 2010 κατά την κορύφωση της (ιστορικής) θερμικής επέλασης στη δυτική Ρωσία.

Κλείνει το ταξίδι μας στην Κεντρική Ευρώπη με την Ουκρανία, η οποία κείται ΝΔ της Ρωσίας. Πρόκειται επίσης για μια μεγάλη σε έκταση χώρα,η συντριπτική επιφάνεια της οποίας είναι πεδινή (μόνο στο δυτικό της άκρο καταλαμβάνει ένα μικρό τμήμα της ορεινής αλυσίδας των Καρπαθίων, στη μεθόριο με τη Ρουμανία), ενώ προς νότο έχει άνοιγμα προς τη Μαύρη Θάλασσα. Φτωχή υετικά χώρα, με τεράστιες στέππες, η Ουκρανία έχει ως ρεκόρ την τιμή των 42,0^ο C στο Luhansk, στο ανατολικό άκρο της χώρας (πολύ κοντά στη ρωσική μεθόριο), βορείως της Αζοφικής Θάλασσας και σημειώθηκε στις 12 Αυγούστου του 2010, λίγες ημέρες μετά τον εκφυλισμό του ιστορικού καύσωνα στη ΒΔ Ρωσία.  Η πρωτεύουσα της χώρας, το Κίεβο, στο κεντροβόρειο τμήμα της Ουκρανίας, έχει ως δικό της ρεκόρ την τιμή των 39,4^ο C.

Χάρτης 4: Νότια Ευρώπη (κλικ για μεγέθυνση)

Κλείνουμε τη ‘θερμή περιήγησή’ μας στην Ευρώπη, με τη νότια, Μεσογειακή Ευρώπη, την περιοχή που εμφανίζει τις υψηλότερες θερμοκρασίες σε ολόκληρη τη ήπειρο, ξεκινώντας από τα δυτικά, με την Πορτογαλία, η οποία καταλαμβάνει το δυτικό τμήμα της Ιβηρικής Χερσονήσου. Είναι η μόνη χώρα της Νότιας Ευρώπης που δε βρέχεται από τη Μεσόγειο Θάλασσα. Η δυτική της ακτή βλέπει τον Ατλαντικό Ωκεανό και η νότια θέση της την κάνει να επωφελείται από την ισχυρή παρουσία του Αζορικού Αντικυκλώνα, χαρίζοντάς της μακρά, ηλιόλουστα και ζεστά καλοκαίρια. Παρουσιάζει ωστόσο αρκετά σημαντικές διαφορές από βορρά προς νότο. Οι θερμές εισβολές (προερχόμενες από την ΒΔ Αφρική) επηρεάζουν κυρίως το κεντρονότιο τμήμα της χώρας, ενώ το βόρειο τείνει να αντιστέκεται λόγω της συχνής επίδρασης από τους δυτικούς (θαλάσσιους) ανέμους. Αναμενόμενο λοιπόν, η Τmax της χώρας να εμφανίζεται στο ΝΑ της τμήμα, σχεδόν δίπλα στην ισπανική μεθόριο, στην Amareleja, όπου σημειώθηκε η τιμή των 47,4^ο C στις 1 Αυγούστου του 2003, στην αρχή του ιστορικού καύσωνα της Δυτικής Ευρώπης, ενώ η ανοικτή προς τον Ατλαντικό Ωκεανό πρωτεύουσα Λισαβώνα, έχει σημειώσει Τmax 43,0^ο C.

Ανατολικά της Πορτογαλίας εξαπλώνεται η Ισπανία, μια μεγάλη σε έκταση χώρα, με ιδιαίτερη γεωμορφολογία (μεγάλα υψίπεδα, ορεινές αλυσίδες που τη χωρίζουν σε διαφορετικές κλιματικά, αλλά και πολιτισμικά περιοχές). Το μεγάλο ηπειρωτικό της ανάπτυγμα την κάνουν ιδιαίτερα ευάλωτη από θερμές εισβολές προερχόμενες από την Αφρική. Το μικρό θαλάσσιο άνοιγμα προς νότο (Μαρόκκο & Αλγερία), επιτρέπει την ανεμπόδιστη διείσδυση των ηπειρωτικών τροπικών (cT) αερίων μαζών, εκτοξεύοντας τις Τ σε μεγάλα ύψη, υποβοηθούμενες από το αρκετά εώς πολύ ξηρό κλίμα του νοτίου κυρίως τμήματός της. Ιδίως το ΝΑ της τμήμα (περιοχή της Μουρθίας) φημίζεται τόσο για την ξηρότητα του κλίματος (εμφανίζει τον χαμηλότερο μέσο ετήσιο υετό πανευρωπαϊκά, μόλις 301 mm), όσο και για τις υψηλές της θερμοκρασίες. Η Tmax Ισπανίας ανήκει στην Μουρθία με τιμή 47,2^ο C και σημειώθηκε στις 4 Ιουλίου του 1994, Η οποία Τ αν και δεν έχει αμφισβητηθεί, άλλες πληροφορίες δίνουν 46,1 C. Την τιμή αυτή τη συναγωνίζεται επίσης η ανδαλουσιανή Σεβίλλη, με Τmax 47,0^ο C, στη μεγάλη πεδιάδα του Γουαδαλκιβίρ, ικανή να ανεβάσει πολύ υψηλές τιμές Τ. Σημειωτέον, ότι έχουν κατά καιρούς υπάρξει αναφορές για Tmax μεταξύ 48^ο και 50^ο στη νότια Ισπανία, αλλά είναι ανεπίσημες και αμφίβολης ποιοτικά μέτρησης. Η πρωτεύουσα Μαδρίτη, στο εσωτερικό (κέντρο) της Ιβηρικής και σε αρκετά μεγάλο υψόμετρο (667 m), έχει σημειώσει ρεκόρ 42,2^ο C.

Το θερμοκρασιακό ρεκόρ Γαλλίας έχει σημειωθεί στο νότιο άκρο της, δυτικά των εκβολών του ποταμού Ροδανού στη Μεσόγειο Θάλασσα, στο Conqueyrac, με τιμή 44,1^ο C. Το υπόλοιπο τμήμα της Γαλλίας και την πρωτεύουσά της, το Παρίσι, το εξετάσαμε παραπάνω, στην Κεντρική Ευρώπη.

Ανατολικότερα φθάνουμε στην Ιταλία, τη δεύτερη κατά σειρά μεσογειακή χερσόνησο μετά την Ιβηρική. Μια χώρα που έχει τόσο αλπικό, όσο και μεσογειακό χαρακτήρα, μιας και επεκτείνεται σε μεγάλο ανάπτυγμα από βορράν προς νότο. Παρά λοιπόν το γεγονός ότι πρόκειται για χερσόνησο, δηλαδή περιβάλλεται από θάλασσες, έχει συναρπαστικό, αλλά συνάμα ‘προβληματικό’ ιστορικό Tmax. Οι υψηλότερες καταγεραμμένες Τ της χώρας απαντώνται νοτίως της Ρώμης. Δύο περιοχές διεκδικούν το εθνικό ρεκόρ: Η Φότζια της Απουλίας (ΝΑ Ιταλία) και η Catenanuova στην Σικελία, ΝΔ του ηφαιστείου της Αίτνας. Όσον αφορά το μετεωρολογικό σταθμό της Φότζια, υπάρχουν διχογνωμίες σχετικά με την ακριβή τιμή: από 47,0ο C εώς 48,5ο C (σημειώθηκε στις 25 Ιουνίου του 2007). To πρόβλημα όμως της ακριβούς Τ περιπλέκεται ακόμη περισσότερο, μιας και η Τmax της Catenanuova επίσης αμφισβητείται και έχει δoθεί στους 48,5ο C (στις 10 Αυγούστου του 1999). Όσον αφορά την Τ της Φότζια, η διαφωνία εντοπίζεται στο αν η Tmax ήταν 47,0ο C ή 48,5ο C, ενώ της Catenanuova υπάρχουν ενστάσεις σχετικά με το κατά πόσο άγγιξε αυτήν την τιμή, παρότι αρκετοί γειτονικοί σταθμοί στην περιοχή κατέγραψαν τιμές ~48,0ο C. Συνεπώς, οι Tmax Ιταλίας παραμένουν ακόμη ένα αίνιγμα, αν και μπορούμε να δεχθούμε μια τιμή ~48,0ο C μάλλον ως έγκυρη.

Οδεύουμε σιγά-σιγά προς το τέλος του ευρωπαϊκού μας ταξιδιού, με τελευταίο προορισμό την ανατολικότερη εκ των τριών μεσογειακών χερσονήσων, την Βαλκανική, ξεκινώντας από τα ΒΔ της, την Σλοβενία. Μικρή σε έκταση, αλλά με τοπίο σαφώς αλπικό, ανάμεσα στη Αυστρία, Ιταλία, Κροατία και Ουγγαρία, με μια μικρή επίσης έξοδο προς τη βόρεια Αδριατική, έχει σημειώσει Tmax στα ανατολικά της, σε απόσταση αναπνοής από τα κροατικά σύνορα. Πιο συγκεκριμένα, σημειώθηκε στο Črnomelj, με τιμή στους 40,6ο C στις 5 Ιουλίου του 1950, ενώ το ρεκόρ της πρωτεύουσας Λιουμπλιάνα ήταν 39,5ο C.

Νοτίως της κείται η Κροατία, γνωστή για τη μεγάλη αδριατική ακτογραμμή της. Οι Διναρικές Άλπεις ανατολικά της υψώνονται απότομα από τη θάλασσα και σχηματίζουν μια ουσιαστικά μεγάλη κοιλάδα-φυσική δίοδο προς το εσωτερικό της Βαλκανικής, την κοιλάδα του ποταμού Νερέτβα. Στις εκβολές του ποταμού σχηματίζεται η μόνη αξιόλογη πεδιάδα, η οποία δημιουργεί ισχυρότατο φαινόμενο καναλισμού, με καταβάτη Α/ΒΑ άνεμο (Föhn). Κοντά λοιπόν στις εκβολές του Νερέτβα, στο παράκτιο Ploče σημειώθηκε η Tmax Κροατίας, στους 42,8ο C στις 5 Αυγούστου του 1998. Το ρεκόρ της πρωτεύουσας Ζάγκρεμπ είναι στους 40,4ο C.

Νοτίως της Κροατίας βρίσκεται η Ομοσπονδία Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, μια ορεινή χώρα (Διναρικές Άλπεις) με μια πολύ μικρή έξοδο προς την Αδριατική, κατόπιν συνεννόησης με την Κροατία. Η κοιλάδα του Νερέτβα που εξετάσαμε προηγούμενως (Κροατία) βρίσκεται στη χώρα αυτή σε πλήρη ανάπτυξη. Στοι εσωτερικό της δημιουργεί εντυπωσιακή χαράδρα, η οποία προκαλεί ισχυρότατο καναλισμό στους Α/ΒΑ καταβάτες ανέμους (Föhn). Η πρωτεύουσα της Ερζεγοβίνης, το Μόσταρ βρίσκεται εντός της κοιλάδας του Νερέτβα, σχετικά κοντά στις αδριατικές ακτές και έχει σημειώσει επίσης το ρεκόρ ολόκληρης της Ομοσπονδίας, με μια εντυπωσιακή τιμή της τάξεως των 46,2ο C στις 31 Ιουλίου του 1900, ενώ η εσωτερική πρωτεύουσα της Βοσνίας, το Σαράγιεβο έχει ως οροφή τους 40,0ο C.

Ανατολικά της εκτείνεται η Σερβία, καταλαμβάνοντας το κέντρο της Βαλκανικής Χερσονήσου. Κλειστή από θαλάσσια έξοδο, ανοικτή προς βορράν στην Παννονική Πεδιάδα, ενώ δυτικά, νότια και ανατολικά της σχηματίζονται ορεινές εξάρσεις. Στα ανατολικά της χώρας, νοτίως του Βελιγραδίου, σχηματίζεται η μεγάλη κοιλάδα του Μοράβα, νοτίου παραπόταμου του Δούναβη, η οποία δημιουργεί ιδανικές συνθήκες για την ανύψωση των Τ τη θερμή περίοδο του έτους. Στο κεντροβόρειο τμήματα αυτής της κοιλάδας, στην περιοχή Smederevska Palanka παρατηρήθηκε η Τmax Σερβίας, με τιμή 44,9ο C στις 24 Ιουλίου του 2007, δηλαδή κατά τη διάρκεια των ισχυρότατων και επίμονων επεισοδίων καύσωνα που έπληξαν τη Βαλκανική και την Ελλάδα εκείνο το θερινό τρίμηνο. Το ίδιο εκείνο καλοκαίρι σημειώθηκε και η Tmax πρωτεύουσας,  του Βελιγραδίου, με τιμή 43,6ο C.

Στα ΒΑ της Σερβίας συναντάμε τη Ρουμανία, τη χώρα των Καρπαθίων και των μεγάλων πεδιάδων του Δούναβη. Έξοδο προς τη θάλασσα έχει μόνο στα ΝΑ της (Μαύρη Θάλασσα). Οι μεγάλες νότιες και ανατολικές πεδιάδες της ιστορικής περιοχής της Μολδοβλαχίας είναι πάντα ευάλωτες στις υψηλές Τ, ενώ προς βορράν (Τρανσυλβανία) το τείχος των Καρπαθίων εμποδίζει την ανύψωσή τους. Η Tmax Ρουμανίας παρατηρήθηκε στο Ion Sion, στην επαρχία της Βράϊλας (Brăila) με τιμή 44,5ο C, ενώ το ρεκόρ πρωτεύουσας, το Βουκουρέστι βρίσκεται στους 41,6ο C.

Ανατολικά της Ρουμανίας βρίσκουμε την πεδινή μέχρι λοφώδη Μολδαβία, η οποία γνωρίζει παρόμοιες Tmax με εκείνες της δυτικής συγγενούς της, της Ρουμανίας. Τmax επικράτειας εμφανίζει το Falesti, κοντά στις όχθες του ποταμού Προύθου, φυσικού συνόρου με τη Ρουμανία, με τιμή 42,4ο C, ενώ Τmax Τσισινάου (πρωτεύουσα) είναι η τιμή των 39,4ο C.

Επιστρέφοντας στη Δυτική Βαλκανική, νοτίως της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης συναντάμε το Μαυροβούνιο. Μια αρκετά απομονωμένη χώρα, με εντυπωσιακότατο κάθετο και οριζόντιο διαμελισμό, σχηματίζει φιόρδ στις ακτές της Αδριατικής, ενώ ανατολικά του δεσπόζουν οι Διναρικές Άλπεις. Αντικρουόμενοι γεωμορφολογικοί και ατμοσφαιρικοί παράγοντες επηρεάζουν τούτη τη μικρή χώρα και φιγουράρει στις πρώτες υετικά χώρες της Ευρώπης (π.χ. ο μέσος ετήσιος υετός στο σταθμό Crkvice, πάνω από τον Κόλπο του Κοτόρ φθάνει τα 4.928 mm). Αυτή η μικρή χώρα γνωρίζει μία μόνο αξιόλογη πεδιάδα, της Ποντγκόριτσα (πρωτεύουσα) η οποία βρίσκεται στην έξοδο του μεγαλύτερου (σε μήκος) φαραγγιού στην Ευρώπη, του Φαραγγιού Τάρα. Αυτό το φαράγγι, με καθαρό μεσημβρινό προσανατολισμό (στον άξονα βορρά/νότου) δημιουργεί ισχυρότατα φαινόμενα καναλισμού με βόρειους καταβάτες ανέμους (Föhn). Η γειτνίαση της Ποντγκόριτσας προς τον καναλισμό αυτόν, της έχει δώσει την Τmax επικράτειας: 44,6ο C στις 16 Αυγούστου του 2007, ενώ την ίδια ακριβώς τιμή έφθασε και ένας άλλος, σχετικά κοντινός σταθμός, του Danilovgrad στις 8 Αυγούστου του 2012.

Νοτίως του Μαυροβουνίου συναντάμε την Αλβανία, επίσης απομονωμένη γεωγραφικά: έχει άνοιγμα προς την Αδριατική και το Ιόνιο προς δυσμάς, ενώ προς ανατολάς υψώνονται οι Αλβανικές Άλπεις, ύψους 2.000 – 2.700 m. Πρόκειται για μια καθαρά προσήνεμη χώρα (όπως ακριβώς είναι η Ήπειρος στην Ελλάδα). Στο κεντρικό τμήμα της χώρας αναπτύσσεται αξιόλογη πεδινή έκταση και μέσα σ΄αυτήν παρατηρήθηκε και η Tmax Αλβανίας: Το Kuçovë σημείωσε την τιμή των 43,9ο C στις 18 Ιουλίου του 1973. Λίγο βορειότερα βρίσκεται η πρωτεύουσα Τίρανα με Tmax 42,2ο C.

Ανατολικά της Αλβανίας συναντάμε την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ). Πρόκειται για μια μικρή σε έκταση χώρα, η οποία ουσιαστικά καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της λεκάνης απορροής του ποταμού Αξιού (Vardar σλαβιστί, εξ΄ου και ο ‘εξελληνισμένος’ όρος ‘Βαρδάρης’). Από το υψίπεδο των Σκοπίων (πρωτεύουσα), όπου έχει ως Τmax τους 43,2ο C στα βόρεια, μέχρι την είσοδο του Αξιού στην ελληνική επικράτεια (Εύζωνοι) σχηματίζεται η μεγάλη κοιλάδα του Αξιού, η οποία βρίσκεται σχεδόν στον ίδιο άξονα με την κοιλάδα του Μοράβα που αναλύσαμε στη Σερβία. Οι κοιλάδες πάντα επιδρούν ευνοϊκά στην ανύψωση των Τ. Στην περιοχή Demir Kapija, εκεί που ο Αξιός αρχίζει και σχηματίζει μια εντυπωσιακή χαράδρα, πριν εισέλθει στην πεδιάδα της Θεσσαλονίκης, σημειώθηκε η υψηλότερη Τ της χώρας: 45,7ο C, στις 24 Ιουλίου του 2007, ήτοι, την ίδια ημερομηνία με τα Tmax της Σερβίας, το ‘ιστορικό’ καλοκαίρι του 2007 που έπληξε σχεδόν ολόκληρη τη Βαλκανική Χερσόνησο.

Προς ανατολάς συναντάμε τη Βουλγαρία, μια χώρα με σημαντικότατες ορεινές εξάρσεις (από 2.000 εώς 2.925 m), αλλά και από πεδιάδες (Δουνάβεως προς βορρά και Θράκης προς τα ΝΑ), αλλά και ανατολική έξοδο προς τη Μαύρη Θάλασσα. Η Τmax Βουλγαρίας σημειώθηκε στα ΝΑ της, στο Sadovo, πολύ κοντά το Πλόβντιβ/Φιλιππούπολη, στους βόρειους πρόποδες της οροσειράς της Ροδόπης με τιμή 45,2^ο C, ενώ το ρεκόρ της πρωτεύουσας Σόφιας, που βρίσκεται σε υψίπεδο στο κεντροβόρειο τμήμα της χώρας, είναι στους 40,2^ο C.

Στο νότιο τμήμα της Βαλκανικής εξαπλώνεται η ελληνική χερσόνησος, που είναι ταυτόχρονα και το ΝΑ άκρο της Ευρώπης. Η Ελλάς είναι μια χώρα με εντυπωσιακότατο κάθετο (ακτογραμμή) και οριζόντιο (ανάγλυφο) διαμελισμό. Είναι στην πραγματικότητα ένα κλιματικό μωσαϊκό, με εντυπωσιακές αντιθέσεις από περιοχή σε περιοχή. Ως ενιαία οντότητα (ξηρά, θάλασσα και αρχιπελάγη) η Ελλάς έχει έναν σαφή Ν/ΝΑ προσανατολισμό και παρότι περιβάλλεται από αξιολογότατες θαλάσσιες εκτάσεις, είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις θερμές εισβολές τόσο από νότο (βόρεια Αφρική), όσο και από ανατολάς (Μικρά Ασία). Οι αχανείς ηπειρωτικές μάζες προς ανατολάς και νότο, εστίες ηπειρωτικών τροπικών (cT) αερίων μαζών κατά καιρούς εισβάλλουν στη χερσόνησό μας, με αποτέλεσμα την εκτόξευση των Τ. Το πανελλαδικό ρεκόρ Tmax σημειώθηκε στην Ελευσίνα, με τιμή 48,0^ο C και έλαβε χώρα στις 10 Ιουλίου του 1977. Την ίδια ημερομηνία κατεγράφη και η ίδια ακριβώς θερμοκρασία στο σταθμό του Τατοϊου στην Αθήνα, απότε η τιμή αυτή θεωρείται και η Τmax της πρωτεύουσας, τοποθετώντας έτσι την Αθήνα, ως την πρωτεύουσα της Ευρώπης με την υψηλότερη καταγεγραμμένη Τ.  Οι παραπλήσιες Τmax της Ιταλίας (Φότζια & Catenanuova), όπως είδαμε παραπάνω, δημιουργούν ‘έριδες’ για την πανευρωπαϊκή Τmax: Ελλάδα ή Ιταλία; Η πλάστιγγα γέρνει επισήμως προς την Ελλάδα, μιας και οι τιμές της είναι αποδεκτές από τον WMO (Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό).

Κλείνουμε το ταξίδι μας στην Ευρώπη με την Κύπρο, η οποία βρίσκεται στο ΝΑ άκρο της Ευρώπης. Σαν πέταλο, προς βορράν, ανατολάς και νότο έχει αχανείς ηπειρωτικές εκτάσεις, εστίες πολύ θερμών και ξηρών αερίων μαζών, οι οποίες συχνάκις χτυπούν την πόρτα της νησιωτικής αυτής χώρας. Στο Λευκόνοικο, στα ανατολικά του νησιού (σήμερα ανήκει στα Κατεχόμενα), έχει σημειωθεί η Τmax Κύπρου, με τιμή 46,6^ο C στις 1 Αυγούστου του 2010, ενώ η πρωτεύουσα Λευκωσία, στο πεδινό κέντρο της νήσου έχει ως οροφή τους 45,6^ο C.

Η παραπάνω παρουσίαση της ιστορίας των Tmax της Ευρώπης αφορούν επίσημες τιμές μέχρι την ολοκλήρωση της παρούσας μελέτης (9 Αυγούστου 2013). Οι τιμές κατά καιρούς ‘εκπορθούνται’ με νέα ιστορικά υψηλά Τ, άλλες πεισματικά αρνούνται να ‘σπάσουν’. Η φύση έχει τους δικούς της απρόβλεπτους κανόνες. Πριν κλείσουμε, αξίζει τον κόπο να δούμε 3 σχετικά πρόσφατα θερμά επεισόδια που πήραν μάλλον ιστορικό χαρακτήρα από την ισχύ, τη διάρκεια, αλλά –κυρίως– από τη  ‘δύναμη’ που είχαν να εκπροθήσουν προηγούμενα ιστορικά θερμοκρασιακά ρεκόρ:

1)Τον ιστορικό καύσωνα της Δυτικής Ευρώπης (Αύγουστος του 2003)

2)Τον καύσωνα της ΒΔ Ευρώπης (Ιούλιος του 2006) &

3)Τον καύσωνα της Δυτικής Ρωσίας (Ιούλιος 2010)

Ο ‘καύσωνας 5 αιώνων’, όπως αποκλήθηκε από μετεωρολόγους και κλιματολόγους ήταν εκείνος του Αυγούστου του 2003. Ο παρακάτω χάρτης (5) δείχνει με χρωματικές διαβαθμίσεις τις θερμοκρασιακές ανωμαλίες εκείνου του μήνα, που στοίχισε (σε ολόκληρη τη Δυτική Ευρώπη) τη ζωή τουλάχιστον 30.000 ανθρώπων, με το μεγαλύτερο φόρο θανάτου, η Γαλλία, όπως άλλωστε δείχνει χαρακτηριστικά και ο χάρτης:

χάρτης 5: θερμοκρασιακές ανωμαλίες Αυγούστου 2003 (κλικ για μεγέθυνση)

Με τον καύσωνα του 2003, πολλοί μετεωρολογικοί σταθμοί της Δυτικής Ευρώπης, έσπασαν προηγούμενες Τmax (από το Ηνωμένο Βασίλειο προς δυσμάς, μέρχι τη Γερμανία προς ανατολάς, ενώ η κυρίως ‘θερμική επίθεση’ έπληξε τη πρωτίστως τη Γαλλία και ακολούθως την Ελβετία, με θερμοκρασιακές ανωμαλίες μηνός από 7^ο εώς και 10^ο C. Στατιστικά, τέτοιες ανωμαλίες θεωρούνται σχεδόν απίθανες. Πολλές περιοχές της Κεντρικής Γαλλίας, έφθασαν να δίνουν μέση θερμοκρασία Αυγούστου 2003 μεταξύ 25,0^ο και 27,5^ο C, δηλαδή μέσες θερμοκρασίες που απαντώνται μόνο στην πολύ νότια (μεσογειακή) Ευρώπη, νοτίως του 40^ου παραλλήλου.  Πολύ μεγάλες θερμοκρασιακές ανωμαλίες παρατηρήθηκαν επίσης στην (ανατολική) Παννονική Πεδιάδα (Ουγγαρία, ΒΔ Ρουμανία), καθώς και την Τσεχία.

χάρτης 6: θερμοκρασιακές ανωμαλίες Ιουλίου 2006 (κλικ για μεγέθυνση)

Ο καύσωνας του Ιουλίου του 2006 θυμίζει κάπως, όσον αφορά τη γεωγραφική του εξάπλωση, τον ιστορικό καύσωνα του Αυγούστου του 2003, με κάποιες όμως σημαντικές διαφορές: Ο υπό εξέταση μετακινείται βορειότερα, καταλαμβάνοντας την καρδιά της ΒΔ Ευρώπης. Ηνωμένο Βασίλειο, Benelux, κεντροβόρεια Γαλλία (Δυτική) Γερμανία, Ελβετία και Πολωνία, εμφάνισαν θερμοκρασιακές ανωμαλίες >4,0^ο C. Η ανωμαλία ήταν τέτοια, που για παράδειγμα η μέση θερμοκρασία της Ολλανδίας ήταν 22,6^οC (όταν η φυσιολογική τιμή 1971 – 2000 είναι 17,4^οC), μια τιμή που θύμιζε περισσότερο μέση θερμοκρασία Μεσογειακής Γαλλίας (π.χ. Μασσαλία), ήτοι μια περιοχή σχεδόν 900 χλμ νοτιότερα. Όπως βλέπουμε στο χάρτη, ακόμη και η Νότια Σκανδιναβία δεν έμεινε ανεπηρέαστη από αυτήν τη θερμική επέλαση, όπως και η Ιρλανδία, μια χώρα που πεισματικά κατέχει από τα πιο δροσερά καλοκαίρια πανευρωπαϊκά. Η παραπάνω εικόνα θερμοκρασιακής ανωμαλίας είναι πολύ χαρακτηριστική: σχηματίζει ουσιαστικά έναν κύκλο, το κέντρο του οποίου βρίσκεται στο Benelux, όπου ο εν λόγω Ιούλιος χαρακτηρίστηκε ως ο θερμότερος 300 ετών. Αντίθετα, έξω από την ακτίνα επιρροής του καύσωνα βρίσκεται η ανατολικότερη και ΝΑ Ευρώπη (συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας) με αξιόλογες αρνητικές θερμοκρασιακές ανωμαλίες.  

Χάρτης 7: Θερμοκρασιακές ανωμαλίες Ιουλίου 2010 (κλικ για μεγέθυνση)

Ο καύσωνας του Ιουλίου του 2010, επονομαζόμενος και ‘ιστορικός ρωσικός καύσωνας του 2010’, όπως βλέπουμε στον παραπάνω χάρτη (5) έπληξε κυρίως το κεντρονότιο τμήμα της Δυτικής Ρωσίας. Οι θερμοκρασιακές ανωμαλίες μηνός έφθασαν μέχρι και τους 12^ο C, θυμίζοντας τη θερμική λαίλαπα της Δυτικής Ευρώπης, τον Αύγουστο του 2003 (βλ. χάρτη 4). Χαρακτηριστικό παράδειγμα 2 πόλεις: η Μόσχα σημείωσε μέση θερμοκρασία Ιουλίου 2010 της τάξεως των 26,2^οC, τιμή παραπλήσια της Θεσσαλονίκης, ενώ η βορειοδυτικότερη Αγία Πετρούπολη 24,4^οC, τιμή παραπλήσια της Τρίπολης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα 3 παραπάνω ακραία θερμικά επεισόδια στη γειτονιά της Ευρώπης, συνέβησαν εντός ενός χρονικού διαστήματος μόλις 7 ετών, κάτι που ξεπερνά κατά πολύ κάθε στατιστική πιθανότητα. Απομένει λοιπόν να δούμε τι άλλα επεισόδια έχει στα σκαριά ο ρευστός και όλο εκπλήξεις η ατμόσφαιρα, αυτός ο ‘αέριος ωκεανός’ που περιβάλλει τον πλανήτη μας.

Βιβλιογραφία-Πηγές:

National Weather Service (NOAA)

World Meteorological Organization (WMO)

2010 Northern Hemisphere summer - Wikipedia

2003 European heat wave - Wikipedia

2006 European heat wave - Wikipedia

                                                           Επιμέλεια – Παρουσίαση:  Γιαλαμάς Ιωάννης