Θερμοκρασιακές μεταβολές στην Ευρώπη

ΜΕΣΟΣ ΕΤΗΣΙΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΩΝ ΤΡΟΠΙΚΩΝ ΝΥΚΤΩΝ (Tmin >20 C)

& ΠΟΛΥ ΘΕΡΜΩΝ ΗΜΕΡΩΝ (Tmax >35 C) ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ 30ΕΤΙΑΣ 1961 – 1990

Ο παραπάνω χάρτης (1) δείχνει τη γεωγραφική κατανομή συνδυασμένων τροπικών νυκτών και πολύ θερμών ημερών στην Ευρώπη, όπως αυτές προκύπτουν από την κλιματική 30ετία 1961 – 1990 καθώς και τη θέση των πρωτευουσών των κρατών. ‘Τροπική νύκτα’ ορίζεται η ημέρα, όπου η ελάχιστη (min) θερμοκρασία (T) 24ώρου παραμένει πάνω από τους 20,0ο C, ήτοι Τmin >20ο C, ένω ‘πολύ θερμή ημέρα’ ορίζεται η ημέρα, όπου η μέγιστη (max) θερμοκρασία 24ώρου βρίσκεται πάνω από τους 35,0ο C (Tmax >35ο C). Προς αποφυγή παρανόησης, όταν λέμε συνδυασμένες τροπικές νύκτες και πολύ θερμές ημέρες (συντόμευση: ΣΤΝΠΘΗ), εννούμε ότι οι παραπάνω θερμοκρασιακές τιμές εμφανίζονται ταυτόχρονα στη διάρκεια ενός 24ώρου. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η μέση θερμοκρασία 24ώρου βρίσκεται συνήθως πάνω από τους 27,5ο C (20 + 35 / 2 = 27,5).

Όπως βλέπουμε, στον χάρτη 1, ο μέσος αριθμός ΣΤΝΠΘΗ αυξάνεται προοδευτικά από βορράν προς νότο. Το βορειότερο όριο εξάπλωσης (τουλάχιστον 2 ημέρες ετησίως) εμφανίζεται περίπου στο γεωγραφικό πλάτος των 48ο, στο ύψος της ηπειρωτικής κεντροβόρειας Γαλλίας. H εξάπλωση του ορίου των 2 ΣΤΝΠΘΗ στη Γαλλία εμφανίζεται από το ποταμό Λίγηρα (προς δυσμάς) και φθάνει στην Αλσατία (προς ανατολάς), κατά μήκος των γαλλογερμανικών συνόρων (Ρήνος). Η πρωτεύουσα, το Παρίσι, βρίσκεται περίπου 100 ΒΔ του βορείου ορίου των ΣΤΝΠΘΗ. Ανατολικότερα, στη Γερμανία, η ζώνη αυτή πιάνει μια στενή λωρίδα στο δυτικό άκρο της Βάδης – Βυττεμβέργης, κατά μήκος του Ρήνου στα σύνορα με τη Γαλλία (πρόκειται ουσιαστικά για μια νησίδα που ακολουθεί την κοίτη του ποταμού Ρήνου). Ανατολικότερα, επανεμφανίζεται στο τριεθνές Αυστρίας‐Τσεχίας‐Σλοβακίας και εντός αυτής της ζώνης βρίσκονται 2 πρωτεύουσες, η Βιέννη και η Μπρατισλάβα, όπου είναι και οι 2 βορειότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που βρίσκονται εντός αυτής της κλιματικής ζώνης. Ακόμη ανατολικότερα, επανεμφανίζεται αυτή η ζώνη στο τρεθνές Ουγγαρίας‐Σλοβακίας‐ Ουκρανίας, ενώ βορειότερα, στην πολωνο‐ουκρανική μεθόριο (νότια Πολωνία) εμφανίζεται άλλη μια νησίδα. Όπως βλέπουμε και στο χάρτη, καθώς προχωρούμε προς ανατολάς, το όριο των ΣΤΝΠΘΗ, τείνει να αποκτά όλο και βορειότερη εξάπλωση, εμφανιζόμενο πλέον στο τριεθνές Ουκρανίας‐Λευκορωσίας‐Ρωσίας, σε βόρειο πλάτος 52ο. Από τη δυτική Γαλλία μέχρι το τριεθνές αυτό, έχει μετακινηθεί το όριο αυτό κατά ~450 χλμ. βορειότερα. Προς δυσμάς (δυτική Γαλλία), η ισχυρή επιρροή του Ατλαντικού Ωκεανού αναχαιτίζει τις ΣΤΝΠΘΗ. Όπως χαρακτηριστικά βλέπουμε στο χάρτη, κατά μήκος των κεντρονότιων ατλαντικών γαλλικών ακτών, δεν εμφανίζονται ΣΤΝΠΘΗ, ενώ όσο προχωρούμε στην ευρωπαϊκή ενδοχώρα (προς ανατολάς), οι ΣΤΝΠΘΗ εμφανίζονται ολοένα και βορειότερα, λόγω του ότι η ξηρά θερμαίνεται πολύ ταχύτερα απ΄ότι η θάλασσα. Όσο

πιο θαλάσσιο (ή ωκεάνιο) είναι το κλίμα, τόσο μειώνονται οι ΣΤΝΠΘΗ, ενώ το αντίθετο ισχύει όσο το κλίμα είναι πιο ηπειρωτικό.

Όπως βλέπουμε, στον χάρτη 1, ο μέσος αριθμός ΣΤΝΠΘΗ αυξάνεται προοδευτικά από βορράν προς νότο. Το βορειότερο όριο εξάπλωσης (τουλάχιστον 2 ημέρες ετησίως) εμφανίζεται περίπου στο γεωγραφικό πλάτος των 48ο, στο ύψος της ηπειρωτικής κεντροβόρειας Γαλλίας. H εξάπλωση του ορίου των 2 ΣΤΝΠΘΗ στη Γαλλία εμφανίζεται από το ποταμό Λίγηρα (προς δυσμάς) και φθάνει στην Αλσατία (προς ανατολάς), κατά μήκος των γαλλογερμανικών συνόρων (Ρήνος). Η πρωτεύουσα, το Παρίσι, βρίσκεται περίπου 100 ΒΔ του βορείου ορίου των ΣΤΝΠΘΗ. Ανατολικότερα, στη Γερμανία, η ζώνη αυτή πιάνει μια στενή λωρίδα στο δυτικό άκρο της Βάδης – Βυττεμβέργης, κατά μήκος του Ρήνου στα σύνορα με τη Γαλλία (πρόκειται ουσιαστικά για μια νησίδα που ακολουθεί την κοίτη του ποταμού Ρήνου). Ανατολικότερα, επανεμφανίζεται στο τριεθνές Αυστρίας‐Τσεχίας‐Σλοβακίας και εντός αυτής της ζώνης βρίσκονται 2 πρωτεύουσες, η Βιέννη και η Μπρατισλάβα, όπου είναι και οι 2 βορειότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που βρίσκονται εντός αυτής της κλιματικής ζώνης. Ακόμη ανατολικότερα, επανεμφανίζεται αυτή η ζώνη στο τρεθνές Ουγγαρίας‐Σλοβακίας‐ Ουκρανίας, ενώ βορειότερα, στην πολωνο‐ουκρανική μεθόριο (νότια Πολωνία) εμφανίζεται άλλη

μια νησίδα. Όπως βλέπουμε και στο χάρτη, καθώς προχωρούμε προς ανατολάς, το όριο των ΣΤΝΠΘΗ, τείνει να αποκτά όλο και βορειότερη εξάπλωση, εμφανιζόμενο πλέον στο τριεθνές Ουκρανίας‐Λευκορωσίας‐Ρωσίας, σε βόρειο πλάτος 52ο. Από τη δυτική Γαλλία μέχρι το τριεθνές αυτό, έχει μετακινηθεί το όριο αυτό κατά ~450 χλμ. βορειότερα. Προς δυσμάς (δυτική Γαλλία), η

ισχυρή επιρροή του Ατλαντικού Ωκεανού αναχαιτίζει τις ΣΤΝΠΘΗ. Όπως χαρακτηριστικά βλέπουμε στο χάρτη, κατά μήκος των κεντρονότιων ατλαντικών γαλλικών ακτών, δεν εμφανίζονται ΣΤΝΠΘΗ, ενώ όσο προχωρούμε στην ευρωπαϊκή ενδοχώρα (προς ανατολάς), οι ΣΤΝΠΘΗ εμφανίζονται ολοένα και βορειότερα, λόγω του ότι η ξηρά θερμαίνεται πολύ ταχύτερα απ΄ότι η θάλασσα. Όσο πιο θαλάσσιο (ή ωκεάνιο) είναι το κλίμα, τόσο μειώνονται οι ΣΤΝΠΘΗ, ενώ το αντίθετο ισχύει όσο το κλίμα είναι πιο ηπειρωτικό.

Σύμφωνα λοιπόν με τον χάρτη, ΣΤΝΠΘΗ δεν εμφανίζονται στη Β‐ΒΔ Ευρώπη (Σκανδιναβία, Βαλτικές Χώρες), την Ολλανδία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, καθώς και τις Βρετανικές Νήσους (Ηνωμένο Βασίλειο & Ιρλανδία). Οι ΣΤΝΠΘΗ αυξάνονται σε αριθμό από τα ΝΔ προς τα ΒΑ της Ευρώπης. Ακόμη και στην νοτιότερη γεωγραφικά Ισπανία δεν εμφανίζονται ΣΤΝΠΘΗ στο ΒΔ της τμήμα, ενώ στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος (43ο ) ανατολικότερα (νότια Γαλλία), εμφανίζονται από 2 εώς 8 ΣΤΝΠΘΗ και μάλιστα κατά μήκος των μεσογειακών γαλλικών ακτών, φθάνουν τις 12‐14 ημέρες. Όπως χαρακτηριστικά φαίνεται και στο χάρτη, από την Κυανή Ακτή (Μονπελιέ – Μασσαλία: 12 ημέρες) σχηματίζεται μια λωρίδα με βόρεια κατεύθυνση, μήκους σχεδόν 500 χλμ., όπου το όριο των 2 ΣΤΝΠΘΗ φθάνει μέχρι την κεντρική Βουργουνδία. Η λωρίδα αυτή σχηματίζεται ουσιαστικά από την κοιλάδα του ποταμού Ροδανού. Μετακινούμενοι ανατολικότερα, βλέπουμε να δεσπόζει – με έντονο μάλιστα κόκκινο χρωματισμό‐ η μεγάλη Πεδιάδα του Πάδου στην βόρεια Ιταλία. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια ημι‐κλειστή πεδιάδα (προς βορράν και δυσμάς από την ορεινή

αλυσίδα των Άλπεων και προς νότο από την ορεινή αλυσίδα των Απέννινων, ενώ είναι προς ανατολάς έχει έξοδο στη βόρεια Αδριατική Θάλασσα). Αυτή η γεωμορφολογία ευνοεί την εμφάνιση αρκετών ΣΤΝΠΘΗ (μεταξύ 20 και 25 ημερών), καθιστώνας την ως τη βορειότερη ευρωπαϊκή περιοχή (45ο΄β.πλ.) με ΣΤΝΠΘΗ >20 (π.χ. Μιλάνο: 21 ημέρες). Ανατολικότερα, μεταξύ Κεντρικής

Ευρώπης και βόρειας Βαλκανικής, εκτείνεται η μεγάλη, αλλά κλειστή Πεδιάδα της Παννονίας, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας ανήκει στην Ουγγαρία. Αυτή η κλειστή και από τις 4 πλευρές πεδιάδα (προς βορράν η οροσειρά της Τάτρα, προς δυσμάς οι Άλπεις, προς ανατολάς τα Καρπάθια και προς νότο οι Διναρικές Άλπεις) γνωρίζει επίσης αρκετές ΣΤΝΠΘΗ. Από βορρά προς νότο κυμαίνονται από 6‐8 ημέρες (σύνορα Ουγγαρίας‐Σλοβακίας) εώς 18‐20 ημέρες (βόρεια Σερβία). Η πρωτεύουσα της Ουγγαρίας, η Βουδαπέστη, είναι η βορειότερη πρωτεύουσα της Ευρώπης (47ο30΄β.πλ.) με 8 ΣΤΝΠΘΗ. Στα νότια της Παννονικής Πεδιάδας, το Ζάγκρεμπ (Κροατία) έχει 12 ΣΤΝΠΘΗ, ενώ το Βελιγράδι 20, που είναι και αντίστοιχα οι βορειότερες πρωτεύουσες της Ευρώπης με αυτούς τους αριθμούς ημερών. Ανατολικότερα, στη Ρουμανία, η οροσειρά των Καρπαθίων μειώνει σημαντικά τις ΣΤΝΠΘΗ (2 – 7 ημέρες στην ευρύτερη περιοχή της Τρανσυλβανίας), ενώ ανατολικότερα, στη χαμηλή ζώνη, στη μεθόριο με τη Μολδαβία, αυξάνεται στις 6 με 12 ημέρες (η 2η τιμή στη μεθόριο Μολδαβίας‐Ουκρανίας).

Από τον 45ο παράλληλο και νοτιότερα αυξάνεται άρδην ο αριθμός των ΣΤΝΠΘΗ. Χονδρικά, από αυτό το πλάτος και νοτιότερα ορίζουμε συνήθως τη νότια (Μεσογειακή) Ευρώπη. Ξεκινώντας από την Ιβηρική Χερσόνησο, όπως βλέπουμε χαρακτηριστικά στο χάρτη, οι Β‐ΒΔ επαρχίες της Ισπανίας (από τη Γαλικία μέχρι τη χώρα των Βάσκων) βρίσκεται εκτός ζώνης ΣΤΝΠΘΗ. Άλλωστε, πρόκειται για την πλέον δροσερή ζώνη της Ισπανίας, επηρεαζόμενο από τις δροσερές και υγρές αέριες μάζες του Ατλαντικού. Αντίθετα, προς τα ΒΑ, στις επαρχίες της Αραγωνίας και Καταλονίας, ουσιαστικά στη λεκάνη απορροής του ποταμού Έμπρο, εμφανίζονται από 2 (δυτικά) εώς τις 14 – 18 ημέρες ανατολικά της Σαραγόσα. Προς βορράν (Πυρηναία) απουσιάζουν τελείως οι ΣΤΝΠΘΗ. Οι ΒΑ ακτές της Ισπανίας (παράκτια Καταλονία) εμφανίζουν ~10 ΣΤΝΠΘΗ (π.χ. Βαρκελώνη: 12 ημέρες). Φθάνοντας στην κεντρική Ιβηρική (από δυσμάς προς ανατολάς), τα εσωτερικά υψώματα της βόρειας Πορτογαλίας βρίσκονται εκτός ζώνης ΣΤΝΠΘΗ. Αντίθετα, στα χαμηλά και παράκτια τμήματά της εμφανίζονται από 2 εώς 6 ΣΤΝΠΘΗ . Στο υψίπεδο της Καστίλλης – Λεόν (Ισπανία) εμφανίζονται μόλις 2 με 4 ημέρες. Το υψίπεδο της Καστίλλης – Λεόν αποτελεί τμήμα του μεγάλου Κεντρικού Ιβηρικού Υψιπέδου (γνωστή ως ‘Meseta’) είναι ταυτόχρονα το μεγαλύτερο υψίπεδο εντός ευρωπαϊκού εδάφους και η έκτασή του είναι σχεδόν 210.000 χλμ2 (κάτι λιγότερο δηλαδή από 2 Ελλάδες). Το μέσο υψόμετρό της φθάνει τα ~650 m (όσο το υψίπεδο της δυτικής Μακεδονίας). Στο νότιο τμήμα αυτού του υψιπέδου βρίσκεται και η Μαδρίτη, η οποία φθάνει τις 9 ημέρες. Ως γνωστόν, το υψόμετρο επιδρά ανασταλτικά στην εμφάνιση των τροπικών νυκτών και πολύ θερμών ημερών. Συνεπώς, στο Κεντρικό Σύστημα της Ιμπέρικα απουσιάζουν τελείως οι ημέρες αυτές, ενώ στη μεσογειακή παράκτια ζώνη κυμαίνονται μεταξύ 11 και 13 ημέρες (λίγο νοτιότερα, στη Βαλένθια παρατηρούνται 16 ΣΤΝΠΘΗ). Στις Βαλεαρίδες Νήσους, ο αριθμός των ΣΤΝΠΘΗ είναι σχετικά μικρός (από 4 εώς 11 ημέρες), λόγω του θερμοκρασιακού μετριασμού που προκαλεί η Μεσόγειος Θάλασσα. Στην κεντρική και γενικότερα σε ολόκληρη την Πορτογαλία, βλέπουμε πως ο Ατλαντικός Ωκεανός ασκεί την επιρροή του θερμοκρασιακού μετριασμού: Π.χ. στο ύψος της παράκτιας κεντρικής Πορτογαλίας το σύνολο των ΣΤΝΠΘΗ είναι 6 ενώ στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος ανατολικότερα, στη μεθόριο με την Ισπανία, φθάνει τις ~20 ημέρες. Πρόκειται για έναν υπερτριπλασιασμό σε μια απόσταση μόλις 150 χλμ. Στην κεντρονότια Ισπανία (στην επαρχία της Εστρεμαδούρα), οι ΣΤΝΠΘΗ κυμαίνονται από 20 εώς 26 ημέρες. Ανατολικότερα μειώνεται ο αριθμός, λόγω ορεινών εξάρσεων, ενώ κατά μήκος των μεσογειακών ακτών φθάνει τις ~20 ημέρες (π.χ. Αλικάντε). Η κεντρονότια παράκτια (προσήνεμη) Πορτογαλία, εμφανίζει 8 ΣΤΝΠΘΗ (π.χ. Λισαβώνα: 7 ημέρες) ενώ ο αριθμός αυτός αυξάνεται σταθερά, όσο προχωρούμε ανατολικότερα και φθάνουμε στην ισπανική μεθόριο, όπου εμφανίζεται ο μέγιστος αριθμός ΣΤΝΠΘΗ σε

πορτογαλικό έδαφος: ~30 ημέρες. Μπαίνοντας στην Ισπανία, στην επαρχία της Ανδαλουσίας, κατά μήκος της ανοικτής κοιλάδας του Γουαδαλκιβίρ ανάμεσα στις οροσειρές της Σιέρρα Μορένα (προς βορράν) και Σιέρρα Νεβάδα (προς νότο) παρατηρείται ο μέγιστος αριθμός ΣΤΝΠΘΗ στην Ευρώπη: μεταξύ 46 – 52 ημέρες. Πολύ κοντά σ΄αυτήν τη ζώνη βρίσκεται η Σεβίλλη, η οποία κατατάσσεται στις θερμότερες πόλεις πανευρωπαϊκά. Ανατολικότερα, στα όρια των επαρχιών της Ανδαλουσίας και Μούρθια, στις μεσογειακές ακτές, ο αριθμός των ΣΤΝΠΘΗ φθάνει τις 20 με 25 ημέρες.

Στο δίδυμο Κορσική – Σαρδηνία παρατηρούνται αρκετές διαφορές στον αριθμό των ΣΤΝΠΘΗ: η Κορσική βρίσκεται βορείως της Σαρδηνίας και είναι σαφώς ορεινότερη (οι ορεινές τις εξάρσεις φθάνουν τα >2.700 m). Μόνο στα χαμηλά υψόμετρα και παράκτια τμήματα του νησιού εμφανίζονται 6 εώς 10 ημέρες, ενώ στη νοτιότερη Σαρδηνία αυξάνονται (από βορρά προς νότο) από τις 10 – 12 στις 22 – 25 ημέρες. Ανατολικότερα, η γεωμορφολογία της ιταλικής χερσονήσου είναι τέτοια που δεν ευνοεί αυξημένους αριθμούς συνδυασμένων τροπικών νυκτών και πολύ θερμών ημερών, αλλά στο χάρτη φαίνεται ευδιάκριτα ότι η ανατολική ακτή (προς Αδριατική) εμφανίζει περσσότερες τέτοιες ημέρες απ΄ότι η δυτική (προς Τυρρηνικό). Από βορρά προς νότο, η δυτική ακτή δίνει από 10 εώς 14 ημέρες (όρια Λιγουρίας – Τοσκάνης) εώς 20 – 23 ημέρες (επαρχία Καμπανίας). Η Ρώμη που βρίσκεται στο κέντρο της δυτικής ακτής, έχει 20 ΣΤΝΠΘΗ. Αντίθετα, η ανατολική ακτή (από βορρά προς νότο) δίνει από 16 – 18 ημέρες (επαρχία Βένετο) εώς 30 – 34 ημέρες (επαρχία Απουλίας), κάνοντας την επαρχία αυτή ως τη θερμότερη σε ολόκληρη την Ιταλία

(π.χ. ο Τάραντας φθάνει ετησίως τις 30 ημέρες). Σε ολόκληρο τον εσωτερικό κορμό της χώρας και σε υψόμετρο >300 m (βορράς) και >800 m (νότος) απουσιάζουν τελείως οι ΣΤΝΠΘΗ. Στο νοτιότερο τμήμα της ιταλικής χερσονήσου κυμαίνεται ο αριθμός των ΣΤΝΠΘΗ στην Καλαβρία από 12 (δυτική ακτή) εώς 22 ημέρες (ανατολική, προς Ιόνιο ακτή), ενώ στη Σικελία από 10 – 18 (βόρεια ακτή) εώς 22 – 24 (νότια ακτή) και 25 – 28 (ΝΑ).

Απέναντι από την ιταλική χερσόνησο, κατά μήκος των Δαλματικών ακτών και από βορρά προς νότο, έχουμε ~10 ημέρες (Τεργέστη – Ριέκα) εώς 20 – 22 ημέρες (περιοχή Ντουμπρόβνικ –νότια Κροατία– και Ποντγκόριτσα –εσωτερικό πεδινό Μαυροβούνιο–). Λόγω σημαντικών ορεινών εξάρσεων στη (δυτική) Βαλκανική, στις περιοχές ανατολικά των δαλματικών ακτών απουσιάζουν οι ΣΤΝΠΘΗ, με μόνη εξαίρεση το υψίπεδο του Κοσσυφοπεδίου (με μέσο σταθμικό υψόμετρο ~500 m), όπου εμφανίζεται μια νησίδα 5 – 10 ημερών. Επανεμφανίζονται ανατολικότερα, στις κοιλάδες των ποταμών της νότιας λεκάνης απορροής του Δούναβη. Κύρια ποτάμια αρτηρία της περιοχής, ο Μοράβας της Σερβίας, σχηματίζει ικανή κοιλάδα που φιλοξενεί από 6 (νότιο άνω ρου) εώς 20 ΣΤΝΠΘΗ (βόρειο κάτω ρου, στη συμβολή του με τον Δούναβη, κοντά στο Βελιγράδι). Ανατολικότερα, κατά μήκος της ρουμανοβουλγαρικής ποτάμιας μεθορίου (Δούναβης), ιδίως μάλιστα το κεντροδυτικό της τμήμα, εμφανίζει 22 με 24 συνδυασμένες τροπικές νύκτες και πολύ θερμές ημέρες. Ανατολικότερα, όσο πλησιάζουμε προς τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας παρατηρείται προοδευτική ελάττωση των ΣΤΝΠΘΗ, οπότε στις παράκτιες πόλεις της Κονστάντα (Ρουμανία) και Βάρνα (Βουλγαρία) παρατηρούνται 8 ημέρες. Τέλος, στο νότιο τμήμα της Βαλκανικής Χερσονήσου, ο μέσος ετήσιος αριθμός ΣΤΝΠΘΗ διαμορφώνεται ως εξής: Κατά μήκος της παράκτιας (αδριατικής – και πεδινής) Αλβανίας, εμφανίζονται 18 – 20 ημέρες, ενώ κατά μήκος των Κεραυνίων Ορέων (νότιο παράκτιο και Ιόνιο τμήμα) ο αριθμός αυτός ελαττώνεται στις 10 με 13 ημέρες, ενώ αυξάνεται και πάλι στο νοτιότερο άκρο, στη μεθόριο με την Ελλάδα, φθάνοντας τις 16 με 18 ημέρες. Στην περιοχή της ΠΓΔΜ, εμφανίζεται μια αρκετά θερμή νησίδα, κατά μήκος του μέσου ρου του ποταμού Αξιού (14 με 16 ημέρες), ενώ ανατολικότερα, ατην κεντρονότια Βουλγαρία, εμφανίζεται αντίστοιχη θερμή λωρίδα, κατά μήκος του μέσου ρου του Στρυμώνα (από 2 στο βόρειο τμήμα, εώς 8 – 10 κοντά στον Προμαχώνα). Στην ανατολική Βουλγαρία εξαπλώνεται η Μεγάλη Θρακική Πεδιάδα, ευνοώντας τις

ΣΤΝΠΘΗ, που κυμαίνονται μεταξύ 16 και 20 ημέρες, ενώ προς τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας ελαττώνονται στις 5 με 8 ημέρες.

Νοτιότερα, κατά μήκος της ιόνιας ακτής (δυτική Ελλάδα) ο αριθμός των ΣΤΝΠΘΗ κυμαίνεται μεταξύ 15 και 18, ενώ στην περιοχή αυτή εμφανίζονται 2 πολύ θερμές νησίδες: α) η πεδινή (νότια) Αιτωλοακαρνανία, με 26 – 30 ημέρες και η πεδινή (νότια) Άρτα, με 22 – 24 ημέρες. Νοτιότερα, κατά μήκος της δυτικής ακτής της Πελοποννήσου, η θερμότερη νησίδα εμφανίζεται στην πεδινή και

εσωτερική Ηλεία, μεταξύ 23 και 27 ημερών και ακολούθως στην πεδινή Μεσσηνία (18 – 22 ημέρες). Στο εσωτερικό και ορεινό τμήμα της ελληνικής χερσονήσου, σε υψόμετρο 800 – 850 m και άνω, απουσιάζουν οι ΣΤΝΠΘΗ. Αντίθετα, η ανατολική ηπειρωτική χώρα εμφανίζει τις περισσότερες ΣΤΝΠΘΗ πανελλαδικά. Από βορρά προς νότο εμφανίζονται 5 περιοχές με πολύ θερμές νησίδες. Η

Κεντρική Μακεδονία, ορθότερα, κατά μήκος της κοιλάδας του Αξιού, από τα ελληνοσκοπιανά σύνορα (18 – 22 ημέρες) μέχρι τις εκβολές του στο Θερμαϊκό Κόλπο (30 – 35 ημέρες). Νοτιότερα, η θεσσαλική πεδιάδα (πεδιάδα Λάρισας: 33 – 38 ημέρες & Τρικάλων – Καρδίτσας: 36 – 40 ημέρες). Συνεχίζοντας την προς το νότο πορεία μας, φθάνουμε στην Φθιώτιδα, κατά μήκος της κοιλάδας του Σπερχειού, όπου σχηματίζεται θερμή νησίδα, πολύ κοντά στη Λαμία, 30 – 33 ημερών. Ακολούθως φθάνουμε στην Αττικοβοιωτία. Στην πεδιάδα της Κωπαϊδας εμφανίζονται 26 – 30 ημέρες, ενώ στην Αττική, ιδίως στην περιοχή του Θριασίου Πεδίου (Ελευσίνα) καθώς και στο (ΒΔ) λεκανοπέδιο της Αθήνας, εμφανίζονται μεταξύ 33 και 38 ΣΤΝΠΘΗ. Αυτό σημαίνει ότι η Αθήνα κατατάσσεται ως την πρωτεύουσα με τις περισσότερες ΣΤΝΠΘΗ πανευρωπαϊκά. Τέλος, στην περιοχή του Άργους

εμφανίζεται άλλη μια θερμή νησίδα 28 – 33 ημερών. Σε ολόκληρη την υπόλοιπη ανατολική νησιωτική χώρα, ο μέσος ετήσιος αριθμός ΣΤΝΠΘΗ κυμαίνεται μεταξύ 10 και 18, ενώ πιο αυξημένος εμφανίζεται στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, κατά μήκος των μικρασιατικών, μεταξύ 12 και 22 (ιδίως η Σάμος, η Λέσβος και η Κως). Ο αυξημένος αριθμός ΣΤΝΠΘΗ στα νησιά αυτά οφείλεται στη γεωγραφική γειτνίαση με την μεγάλη ηπειρωτική μάζα της Τουρκίας, η οποία από το ύψος του Αϊβαλί και της Αρχαίας Περγάμου (απέναντι από τη Λέσβο) προς βορράν, μέχρι την Αρχαία Αλικαρνασσό (Bodrum), (απέναντι από την Κω) προς νότο, εμφανίζει μια ισχυρότατη και δεσπόζουσα θερμική νησίδα, η οποία κορυφώνεται γύρω από την Επαρχία του Αϊδινίου (νοτίως της

Σμύρνης και βορείως της Αλικαρνασσού), φθάνοντας τις 40 με 48 ημέρες, συναγωνιζόμενη την Επαρχία της Ανδαλουσίας στην Ισπανία. Αντίθετα, το βόρειο αιγαιακό τμήμα της Τουρκίας εμφανίζει μόλις 10 με 14 ημέρες. Πιο βόρεια, το εσωτερικό τμήμα της Πεδιάδας της Ανατολικής Θράκης δίνει από 16 εώς 20 ημέρες. Ανατολικότερα, ο αριθμός ΣΤΝΠΘΗ μειώνεται δραστικά: Η Κωνσταντινούπολη εμφανίζει μόλις 6 ημέρες, ενώ ανατολικότερα, κατά μήκος των ακτών του Πόντου, απουσιάζουν τελείως. Ο παρακάτω πίνακας (1) δείχνει με φθίνουσα πορεία τον μέσο ετήσιο αριθμό ΣΤΝΠΘΗ των ευρωπαϊκών πρωτευουσών (1961 – 1990):

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Σύμφωνα με τον χάρτη (1), το γεωγραφικό όριο στην ευρωπαϊκή ήπειρο όπου εμφανίζονται τουλάχιστον 2 συνδυασμένες τροπικές νύκτες (ελάχιστη θερμοκρασία ημέρας >20ο C) και πολύ θερμές ημέρες (μέγιστη θερμοκρασία ημέρας >35ο C) αυξάνεται από βορρά προς νότο και από τα

ΝΔ προς τα ΒΑ. Στην παράκτια (ατλαντική) δυτική Ευρώπη, εμφανίζεται από τον 42ο παράλληλο (ισπανοπορτογαλική μεθόριο) και νοτιότερα, ενώ στην ανατολική (ηπειρωτική) Ευρώπη έχει ως βόρειο όριο τον 52 παράλληλο (τριεθνές Λευκορωσία‐Ρωσία‐Ουκρανία). Τα παραπάνω γεωγραφικά

όρια προκύπτουν από τις κλιματολογικές παρατηρήσεις της 30ετίας 1961 – 1990.

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΑΝΟΔΟΥ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ ΣΤΟΝ ΜΕΣΟ ΕΤΗΣΙΟ ΑΡΙΘΜΟ

ΤΡΟΠΙΚΩΝ ΝΥΚΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΥ ΘΕΡΜΩΝ ΗΜΕΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ.

Γνωστή είναι παρατηρούμενη άνοδος της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας η οποία από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 και εντεύθεν παρουσιάζει μια σταθερή άνοδο της τάξεως των 0,18ο – 0,19ο C ανά δεκαετία. Αυτό σημαίνει ότι η τελευταία 30ετία (1980 – 2010) η μεταβολή είναι + 0,55ο C. Με

ένα σενάριο θερμοκρασιακής ανόδου 1ο C ανά 50ετία (ή 2ο C ανά 100ετία), ο παραπάνω χάρτης (1) μεταβάλλεται σημαντικά. Το βορειότερο όριο των 2 ΣΤΝΠΘΗ της 30ετίας 1961 – 1990 μετατοπίζεται βορειότερα και η ζώνη αυτή εισχωρεί σε χώρες που είχαν μηδενικές συνδυασμένες τροπικές νύκτες

και πολύ θερμές ημέρες. Οι μελλοντικές μεταβολές που θα προκύψουν (εφαρμόζοντας το σενάριο ανόδου κατά 1ο C ανά 50ετία), φαίνονται στον παρακάτω χάρτη (2):

Αποδεχόμενοι μια άνοδο της τάξεως του 1ο C την 30ετία 2021 – 2050 (σε σχέση με την 30ετία 1961 – 1990), το βόρειο όριο των (τουλάχιστον) 2 ΣΤΝΠΘΗ, ‘μεταναστεύει’ –ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες– περίπου 200 με 350 χλμ βορειότερα. Από δυσμάς προς ανατολάς, βλέπουμε ότι

εισχωρεί στα ανατολικά τμήματα της Βρετάνης, της Νορμανδίας, της Πικαρδίας και σχεδόν αγγίζει το τριεθνές Γαλλίας‐Βελγίου‐Λουξεμβούργου. Ανατολικότερα, εισχωρεί στις γερμανικές επαρχίες του Ζάαρλαντ, της Ρηνανίας – Παλατινάτου και Έσσης, ενώ στη Βαυαρία καλύπτει ολόκληρη σχεδόν

τη γερμανική λεκάνη απορροής του Δούναβη. Νέες θερμικές νησίδες εμφανίζονται στην Άνω Σαξωνία και την κεντρική Τσεχία (μέσα στην οποία βρίσκεται και η Πράγα). Ανατολικότερα, το όριο των 2 ΣΤΝΠΘΗ ‘κόβει’ διαγώνια την Πολωνία (από τα ΝΔ προς τα ΒΑ), διασχίζοντας τη Βαρσοβία,

μπαίνοντας ακολούθως στη Λευκορωσία με σταθερή Α‐ΒΑ πορεία και εισέρχεται σε ρωσικό έδαφος. Το όριο αυτό φθάνει ~200 χλμ νοτίως της Μόσχας (ενδεικτικά, την 30ετία 1961 – 1990, το όριο βρισκόταν ~550 χλμ νοτιότερα). Εξυπακούεται, ότι στις νοτιότερες περιοχές της Ευρώπης, που

ήδη βρίσκονται εντός της ζώνης των ΣΤΝΠΘΗ, η ‘μετανάστευση’ θα είναι ορίζεται βάσει υψομέτρου (αύξηση υψομέτρου κατά ~200 ‐ 300 m). Στη ΒΔ Ιβηρική, η επαρχία της Γαλικίας επιχειρεί να αντισταθεί, αλλά παρατηρείται και κει επέκταση των τροπικών νυκτών και πολύ θερμών ημερών.

Τέλος, οι μεταβολές που θα παρουσιαστούν την 30ετία 2071 – 2100 είναι οι εξής: Θα έχει εισχωρήσει η ζώνη των ΣΤΝΠΘΗ στο μεγαλύτερο μέρος της κεντρικής Ευρώπης, εκτός των περιοχών που γειτνιάζουν με τον Ατλαντικό Ωκεανό (προς δυσμάς) καθώς και τη Βόρεια Θάλασσα και Βαλτική Θάλασσα προς Β‐ΒΑ. Αυτό σημαίνει ότι πλέον έχει μπει μέσα σ΄αυτήν τη ζώνη ολόκληρη σχεδόν η Γαλλία (εκτός των παράκτιων περιοχών της Βρετάνης‐Νορμανδίας), ολόκληρο το Βέλγιο (εκτός του παράκτιου τμήματός του), η μισή Ολλανδία (εκτός του Δ και Β τμήματός της), το μεγαλύτερο μέρος

της Γερμανίας (εκτός του βορείου τμήματος της Άνω Σαξωνίας, του Σλέσβιχ Χόλσταϊν και της Πομερανίας). Το ίδιο ισχύει και στην Πολωνία, με εξαίρεση τις βορειότερες επαρχίες της που βρέχονται από τη Βαλτική Θάλασσα. Η ζώνη των ΣΤΝΠΘΗ εισχωρεί επίσης στην Λιθουανία (στο

εσωτερικό και νότιο τμήμα της), διασχίζει τη βόρεια Λευκορωσία, μπαίνει στη Ρωσία και περνάει ~100 χλμ βορείως της Μόσχας. Στον παρακάτω πίνακα (2) βλέπουμε τις προοδευτικές μεταβολές των ΣΤΝΠΘΗ στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, από την 30ετία 1961 – 1990, στις 30ετίες 2021 – 2050

& 2071 – 2100:

Πηγές – βιβλιογραφία:

Extreme Temperatures and Precipitation in Europe: Analysis of a High‐Resolution Climate Change Scenario

Outlook for European cities: higher temperatures and longer heat waves produced by the ensembles and featured in

climate – adapt

WCRP Workshop on Regional Climate, Lille, June 14‐16, 2010

Fischer, E.M. and C. Schär, 2009: Future changes in daily summer temperature variability: driving processes and role for

temperature extremes. Clim. Dyn., 33 (7), 917‐935

Επιμέλεια - Παρουσίαση μελέτης:  Ιωάννης Γιαλαμάς (Weerman)